Σάββατο του Λαζάρου

      Προϊούσης της Μεγάλης Τεσσαρακοστής φτάνουμε στο τέλος των σαράντα ημερών και τη Μεγάλη Εβδομάδα. Πρόγευση της Ανάστασης αποτελεί το θαύμα της Ανάστασης του Λαζάρου, φίλου του Χριστού.

πηγή

     Πολλά αγερμικά έθιμα σχετίζονται με την ημέρα αυτή και την αναγέννηση της φύσης. Σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας συνηθιζόταν ομάδες παιδιών, αλλού γυναικών (οι Λαζαρίνες στα χωριά του Τσαρτσιαμπά Κοζάνης) ή και ανδρών (Βόνιτσα, Κύπρος) γυρνούσαν την ημέρα του Σαββάτου ή τη νύχτα τα σπίτια των χωριών, τραγουδώντας τα κάλαντα και διάφορα άλλα τραγούδια σχετικά με την ημέρα και τα χαρακτηριστικά του κάθε σπιτιού που επισκέπτονταν. Τα κάλαντα πλαισιώνονταν και από άλλα έθιμα για καλή τύχη, υγεία κλπ. ή, όπου συμμετείχαν μόνο κοπέλες, συνιστούσαν το νυφοδιάλεγμα της κλειστής κοινωνίας. Τα λουλούδια- που την περίοδο αυτή έχουν χρωματίσει όλη τη φύση- είναι κυρίαρχα στο καλάθι που κουβαλούν οι καλαντιστές για τα αυγά, που συγκεντρώνουν,  ή κάποιοι και το ίδιο το σώμα τους. 
            Ενδεικτικά, το παρακάτω βίντεο αποτελεί καταγραφή του εθίμου στην Κοζάνη από τη Δόμνα Σαμίου το 1996. Λαζαρίνες... 

Γράφει η Ευγενία Φακίνου:

"... Αύριο θα πάω να πω τα Λαζαράκια. Θα πάω μόνη μου, αφού δεν ξέρω άλλα παιδιά να πάμε μαζί. Και θα πάω μόνο εδώ μέσα στην πολυκατοικία. Βρήκα και καλαθάκι. Στη Σύμη βγαίνουμε παρέες παρέες. Έναν τον ντύνουμε με το σεντόνι Λάζαρο. Κάνει, δηλαδή, τον Αναστημένο Λάζαρο. Κι εμείς πάμε στα σπίτια, λέμε το τροπάριο και μας δίνουν αυγά, που τα βάζουμε στα καλαθάκια μας. Μας δίνουν και Λαζαράκια. Κάτι ψωμάκια, δηλαδή, με καρύδια και μύγδαλα και σουσάμι και μπαχάρια διάφορα. Κι όπως είμαστε απ'τη νηστεία του σαραντάμερου... μας φαίνονται σπουδαία!...
Για αυτό και σήμερα ζυμώσαμε με τη μάνα μου Λαζαράκια. Για τα παιδάκια που θά'ρθουν αύριο να μας τα πούνε.

Πές μας, Λάζαρε, τί είδες
εις τον Άδη που επήγες;
Είδα φόβους, είδα τρόμους

είδα βάσανα και πόνους.

[...] Μου ρίξαν στο καλαθάκι μου πέντε δραχμές!... Άλλο και τούτο!... Αυγά καλέ!... Αυγά, πρέπει να βάλουν στο καλαθάκι. Άσπρα, άβραστα αυγά. Θα τα βάψουμε με τα δικά μας, τη Μεγάλη Πέμπτη, για το καλό! Αυγά! Ένα, δύο, τρία... Αλλά αυγά.
Ε, φαίνεται δεν είχε αυγά, έδωσε λεφτά. Τέλος πάντων... Δεν πειράζει!..[...] Αυγά μού'δωσε μόνο η Μαρία... Η Μαρία!... Όταν με είδε με το καλαθάκι μου να της λέω το τροπάριο, έβαλε τα κλάματα. Σαράντα χρόνια, λέει, είχε ν'ακούσει του Λαζάρου. Σαράντα χρόνια!... Εμείς το λέμε κάθε χρόνο στη Σύμη. Γίνεται να μην πούμε του Λαζάρου;...
Μού'δωσε πέντε αυγά. Με φίλησε και μ'έβαλε να το ξαναπώ, για να τ'ακούσει κι ο άντρας της, ο Κυριάκος. "Εδώ, λέει, στην Αθήνα δεν τό'χουν αυτό το συνήθειο. Δεν τα λένε του Λαζάρου".

(αποσπάσματα από την "Άστραδενή")

*

"Αν Λάζαρο δεν πλάσεις, ψωμί δεν θα χορτάσεις". Η παροιμία αυτή αντικατοπτρίζει μια παλιά συνήθεια των νοικοκυρών να ζυμώνουν "λαζαράκια, λαζόνια, λαζαρούδια, λάζαρους" το Σάββατο το πρωί: ψωμάκια με λίγη ζάχαρη, λάδι, κανελόζουμο, προζύμι και γέμιση σταφίδες σε σχήμα ανθρώπου με σάβανο και σταυρωμένα χέρια, με μοσχοκάρφια για μάτια.

Κάλαντα Σαββάτου Λαζάρου: 

 Πού'σουν Λάζαρε
και πού'νε η φωνή σου
χθες σε ζήταγε η αδελφή σου.
Ήμουνα στη γη κρυμμένος
και με τους νεκρούς αποθαμένος.
Βάγια , βάγια των Βαγιώ(ν)
τρώνε ψάρι και κολιό
και την άλλη Κυριακή
τρώνε το ψητό τ' αρνί
και το κόκκινο τ' αυγό
που κυλά στον ποταμό 

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές από όλη την Ελλάδα , ενδεικτικά κάλαντα του Λαζάρου 

Καλή Ανάσταση...

"Το Σάββατο του Λαζάρου, κινούμενο συνήθως μέσα στις καλύτερες ώρες της Άνοιξης, ήταν εθιμικά, όπως είναι και ψυχολογικά, ένα χαρούμενο προανάκρουσμα της Μεγάλης Γιορτής, μια θαυμαστή προανάσταση συνανθρώπου, που έφερνε πάντα τους χριστιανικούς λαούς, ιδιαίτερα εμάς τους ανατολικούς, τους πιο βασανισμένους από δουλείες και ξενοκρατίες, πολύ πιο κοντά στην ολοκληρωμένη χαρά της θεϊκής ανάστασης της Λαμπρής." Δ.Λουκάτος (Πασχαλινά και της Άνοιξης).