Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2014

λίγο πριν το τέλος

... και τυπικά του 2014, 
οι συνηθισμένες ευχές και ελπίδες για μια καλύτερη χρονιά. 
Με ένα παλαμικό ποίημα:

Ὁ Γκρεμιστὴς 
(1928) 
- αποσπάσματα-

Ἀκοῦστε. Ἐγὼ εἶμαι ὁ γκρεμιστής, γιατί εἶμ᾿ ἐγὼ κι ὁ κτίστης,
Καὶ θέλει καὶ τὸ γκρέμισμα νοῦ καὶ καρδιὰ καὶ χέρι.

Στοῦ μίσους τὰ μεσάνυχτα τρέμει ἑνὸς πόθου ἀστέρι.
Κι ἂν εἶμαι τῆς νυχτιᾶς βλαστός, τοῦ χαλασμοῦ πατέρας,
πάντα κοιτάζω πρὸς τὸ φῶς τὸ ἀπόμακρο τῆς μέρας.

Τῶν πρωτογέννητων καιρῶν ἡ πλάση μὲ τ᾿ ἀγρίμια
ξανάρχεται. Καλῶς νὰ ῾ρθῆ. Γκρεμίζω τὴν ἀσκήμια.

Τάχα ποιὸς μάγος, ποιὸ στοιχειὸ τοῦ δούλεψε τ᾿ ἀτσάλι
καὶ νιώθω φλόγα τὴν καρδιὰ καὶ βράχο τὸ κεφάλι,
καὶ θέλω νὰ τραβήξω ἐμπρὸς καὶ πλατωσιὲς ν᾿ ἀνοίξω,
καὶ μ᾿ ἕνα Ναὶ νὰ τιναχτῶ, μ᾿ ἕνα Ὄχι νὰ βροντήξω;
 

Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου 2014

Ζωντανή

... ιστορία και τέχνη.
Μια προσπάθεια ευφάνταστη από Πανεπιστήμιο του Ηνωμένου Βασιλείου (το Μουσείο του Πανεπιστημίου του Reading) να ζωντανέψει έργα της αρχαίας κεραμικής (κινούμενα σχέδια) και να αφηγηθεί αρχαίες ιστορίες. Αξίζει να τα δείτε, εξερευνώντας την παρακάτω διεύθυνση (είναι αρκετά τα βιντεάκια!):


 Ιδιαίτερα τα ταινιάκια:


(παίζοντας αρχαίο επιτραπέζιο παιχνίδι: κυβεία)

και το κορυφαίο ταινιάκι μικρού μήκους : 
ὁπλῖται
(Οι Έλληνες στον πόλεμο)
 
*

Θα θυμάστε ίσως πέρυσι μια διεύθυνση στο twitter (στα αγγλικά) που ζωντάνευε μπροστά μας τη Bυζαντινή μας Iστορία. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο 1057, επί αυτοκράτορος Μιχαήλ ΣΤ΄ Βρίγγα : δε μιλήσαμε γι΄ αυτόν αλλά υπήρξε αυτοκράτορας για λίγο ανάμεσα στην τελευταία αυτοκράτειρα της γνωστής μας Μακεδονικής Δυναστείας και πριν τη Δυναστεία των Κομνηνών.

*
Και λίγο πριν το τυπικό ημερολογιακό τέλος αυτού του έτους, με αφορμή τη θορυβώδη και συγκινητική υποδοχή που μου επιφυλάξατε στο σχολείο προ ημερών και κάποια σχόλια, να σας ευχαριστήσω εκ βάθους καρδιάς. Ήξερα περίπου τη γνώμη σας, αλλά δεν περίμενα τέτοια ζεστασιά... Δεν έχω λόγια, αν και θα μπορούσα να πω πολλά - δε χρειάζεται. 
Σας σκέφτομαι και εύχομαι τα καλύτερα για όλους σας...
Ξέρετε πού θα με βρείτε και πώς να επικοινωνήσετε μαζί μου.
Αγαπημένα μου παιδιά, Καλή Χρονιά σε σας και τις οικογένειές σας. 
Πάντα θα χαίρομαι να μαθαίνω τα νέα σας...

Παρασκευή 26 Δεκεμβρίου 2014

Στο Χριστό στο Κάστρο

Αγαπημένο διήγημα του λατρεμένου μου Α. Παπαδιαμάντη.
Μια ιδέα θάλασσα χειμερινή από τη Σκιάθο του 19ου αιώνα...
Εικαστική απόδοση Γιώργου Κόρδη
Διήγημα Χριστουγεννιάτικον

― Τὸ Γιάννη τὸ Νυφιώτη καὶ τὸν Ἀργύρη τῆς Μυλωνοῦς, τοὺς ἔκλεισε τὸ χιόνι ἀπάν᾽ στὸ Κάστρο, τ᾽μ πέρα πάντα, στὸ Στοιβωτὸ τὸν ἀνήφορο· τ᾽ ἀκούσατε;
Οὕτως ὡμίλησεν ὁ παπα-Φραγκούλης ὁ Σακελλάριος, ἀφοῦ ἔκαμε τὴν εὐχαριστίαν τοῦ ἐξ ὀσπρίων κ᾽ ἐλαιῶν οἰκογενειακοῦ δείπνου, τὴν ἑσπέραν τῆς 23 Δεκεμβρίου τοῦ ἔτους 186… Παρόντες ἦσαν, πλὴν τῆς παπαδιᾶς, τῶν δύο ἀγάμων θυγατέρων καὶ τοῦ δωδεκαετοῦς υἱοῦ, ὁ γείτονας ὁ Πανάγος ὁ μαραγκός, πεντηκοντούτης, οἰκογενειάρχης, ἀναβὰς διὰ νὰ εἴπῃ μίαν καλησπέραν καὶ νὰ πίῃ μίαν ρακιά, κατὰ τὸ σύνηθες, εἰς τὸ παπαδόσπιτο· κ᾽ ἡ θειὰ τὸ Μαλαμὼ ἡ Καναλάκαινα, μεμακρυσμένη συγγενής, ἐλθοῦσα διὰ νὰ φέρῃ τὴν προσφοράν της, χήρα ἑξηκοντοῦτις, εὐλαβής, πρόθυμος νὰ τρέχῃ εἰς ὅλας τὰς λειτουργίας καὶ νὰ ὑπηρετῇ δωρεὰν εἰς τοὺς ναοὺς καὶ τὰ ἐξωκκλήσια.
― Τ᾽ ἀκούσαμε κ᾽ ἡμεῖς, παπά, ἀπήντησεν ὁ γείτονας ὁ Πανάγος· ἔτσ᾽ εἴπανε...

(μη σας πτοεί η γλώσσσα, διαβάστε τη συνέχεια  εδώ )

Πέμπτη 25 Δεκεμβρίου 2014

Καλά Χριστούγεννα (2014)

"δι' ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός"
Καλά Χριστούγεννα σε όλους.
     Ειδικότερα θέλω να ευχηθώ στους περσινούς (αγαπημένους) μαθητές μου που μου επεφύλαξαν μια θορυβώδη και συγκινητικότατη (πέραν πάσης φαντασίας) υποδοχή κατά την επίσκεψή μου στο σχολείο προχτές... Με έναν όχι βυζαντινό αλλά ιδιαίτερο πίνακα μιας καλλιτεχνικής προσωπικότητας που θαυμάσαμε πέρυσι. Το 2014 καθιερώθηκε ως έτος Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (400 χρόνια από το θάνατό του). Δυτική άποψη αλλά με φως της βυζαντινής τεχνοτροπίας - μανιέρα ιδιαίτερη και χαρακτηριστική...
Και μια συνάντηση εικαστική της Βυζαντινής τεχνοτροπίας με τις αποχρώσεις των αρχαιοελληνικών ληκύθων από τον κορυφαίο και αγαπημένο Γ. Κόρδη :

Και οι αντίστοιχες ευχές από τα επαρχιακά.

Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2014

Πάτρια...

Επιστροφή στο κλεινόν άστυ, μετά από σχεδόν ένα τετράμηνο.
Ευκαιρία για ανάσα, ανασύνταξη, ανανέωση, ανατροφοδότηση... (ψώνια...)
*
Και η πρώτη μέρα-ηλιόλουστη, σχεδόν ανοιξιάτικη- με εξόρμηση στα Μουσεία...
Θησείον, ναός Ηφαίστου (Αρχαία Αγορά)
Βυζαντινό : καλοστημένη και εξόχως ενδιαφέρουσα έκθεση για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο.


Κυκλαδικής Τέχνης: λατρεμένο μουσείο με δύο εξαιρετικές εκθέσεις που κλείνουν το τρίπτυχο Έρωτας- Υγεία- Θάνατος. Μικρές σχετικά, αλλά πλούσιες σε πληροφορίες και ενδιαφέρουσα μουσειολογική ματιά. 
η πρώτη (παλιότερη)
Η φετινή για την υγεία και τη νόσο: δείτε διαδικτυακά Ίασις
Η δεύτερη φετινή - τρίτη και τελευταία του τρίπτυχου με θέμα το τέλος, το θάνατο.
Ή μήπως όχι τέλος; Διαδικτυακά Επέκεινα
Η κορυφαία στιγμή την ώρα του θανάτου: τα βλέμματα
ενός ανεκπλήρωτου έρωτα που έπρεπε να υποταχθεί στη μοίρα.
"Εισιτήριο" του μυημένου για είσοδο στο "παράδεισο"
μόνο για μύστες...
Και θάνατος τραγικός : ανθρωποθυσία.

Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2014

Τελευταίες

... εικόνες του έτους από "εδώ" :
Η Ποταμιά :
ανάμεσα στη χιονισμένη Καλιακούδα και την πολυαγαπημένη και αιχμηρή Χελιδόνα !
Χιονάκι φρέσκο σχεδόν (αρκετά αφράτο).
Από τα Καραούλια τόσο κοντά...
Και πιο κάτω το δάσος υγρό, φλύαρο σε ήχους και καταπράσινο...
Οι σαρκοσκύφες: κάθε μέρα όλο και πιο άλικες
Ροδόχροο σούρουπο... τελευταίο για φέτος.

Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2014

Ευχές...

...για τα Χριστούγεννα (2014) και την Πρωτοχρονιά (2015) σε όλους.



Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2014

Καλό μήνα Δεκέμβριο!

Ο δέκατος -σύμφωνα με το όνομά του- ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας στο ημερολόγιό μας: το χειμερινό ηλιοστάσιο, τα Χριστούγεννα, η παγωνιά...
Και ένα ποιητικό χάρισμα:
Μ. Αναγνωστάκη

Ο Ουρανός

Πρῶτα νὰ πιάσω τὰ χέρια σου
Νὰ ψηλαφίσω τὸ σφυγμό σου
Ὕστερα νὰ πᾶμε μαζὶ στὸ δάσος
Ν᾿ ἀγκαλιάσουμε τὰ μεγάλα δέντρα
Ποὺ στὸν κάθε κορμὸ ἔχουμε χαράξει
Ἐδῶ καὶ χρόνια τὰ ἱερὰ ὀνόματα
Νὰ τὰ συλλαβίσουμε μαζὶ
Νὰ τὰ μετρήσουμε ἕνα-ἕνα
Μὲ τὰ μάτια ψηλὰ στὸν οὐρανὸ σὰν προσευχή.
Τὸ δικό μας τὸ δάσος δὲν τὸ κρύβει ὁ οὐρανός.

Δὲν περνοῦν ἀπὸ δῶ ξυλοκόποι.

*
Τριακόσιες και μία αναρτήσεις...

Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2014

Απορίες (2)

Ο ρόλος της παρένθεσης σε μία πρόταση/περίοδο λόγου: 
μια λέξη ή φράση σε παρένθεση προσδιορίζει, συμπληρώνει, επεξηγεί, αναλύει τα προηγούμενα (κυρίως) και μπορεί να παραλειφθεί χωρίς να αλλάξει το νόημα της περιόδου (βλ. Γραμματική , σ. 25). Μια άλλη χρήση μόλις έγραψα: σε παρένθεση μπαίνουν οι παραπομπές σε βιβλία, έργα, ονόματα συγγραφέων κλπ. Μερικές φορές τίθενται ολόκληρες προτάσεις σε παρένθεση (παρενθετικές προτάσεις) οι οποίες αποτελούν σχόλιο. Επειδή, ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται για απλώς συμπληρωματική πληροφορία, αλλά κάτι πιο σημαντικό, χρησιμοποιούμε συνήθως τη διπλή παύλα (- -).
Παραδείγματα :
  1. Μια σειρά επώδυνων οικονομικών μέτρων (αύξηση φορολογίας, τιμολογίων νερού, ρεύματος κ.α.) έχει εξαντλήσει τους πολίτες.
  2. Η χρήση της παρένθεσης αφορά τα σημεία στίξης (βλ. Γραμματική , σ. 25).
  3. Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες... (Γ. Σεφέρης)
  4. Η διαδικασία των εξετάσεων - απορώ γιατί τις φοβάσαι - δε μου φαίνεται τόσο δύσκολη.
     ή  Η διαδικασία των εξετάσεων (απορώ γιατί τις φοβάσαι) δε μου φαίνεται τόσο δύσκολη.
Σημείωση: Καλό είναι στην έκθεση να αποφεύγεται η συχνή χρήση των παρενθέσεων, αλλά να εντάσσεται το υλικό και οι πληροφορίες μέσα στο κείμενο (με συνδετικές/διαρθωτικές λέξεις, χρήση υποτακτικής σύνδεσης και προτάσεων με ολοκληρωμένο νόημα).

Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2014

Τη ια΄ του αυτού μηνός...

... μνήμη της τελευτής του ποιητού Γ. Ρίτσου (1990, σε ηλικία 81 ετών).

Θυμάμαι τις ωραίες εργασίες - που μπορούσαν δηλαδή να είναι και ακόμα καλύτερες χμμμμ... (τη γλυτώσατε φέτος...) 
*

Και ένα ποιητικό "όστρακο"  (από τη συλλογή Καπνισμένο Τσουκάλι):

Καὶ νὰ ἀδελφέ μου ποὺ μάθαμε νὰ κουβεντιάζουμε ἥσυχα κι ἁπλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα, δὲν χρειάζονται περισσότερα.
Κι αὔριο λέω θὰ γίνουμε ἀκόμα πιὸ ἁπλοί.
Θὰ βροῦμε αὐτὰ τὰ λόγια ποὺ παίρνουνε τὸ ἴδιο βάρος
σ᾿ ὅλες τὶς καρδιές, σ᾿ ὅλα τὰ χείλη.
Ἔτσι νὰ λέμε πιὰ τὰ σύκα-σύκα καὶ τὴ σκάφη-σκάφη.
Κι ἔτσι ποὺ νὰ χαμογελᾶνε οἱ ἄλλοι καὶ νὰ λένε,
«Τέτοια ποιήματα, σοῦ φτιάχνουμε ἑκατὸ τὴν ὥρα.»
Αὐτὸ θέλουμε κι ἐμεῖς.
Γιατὶ ἐμεῖς δὲν τραγουδᾶμε γιὰ νὰ ξεχωρίσουμε ἀδελφέ μου ἀπ᾿ τὸν κόσμο.
Ἐμεῖς τραγουδᾶμε γιὰ νὰ σμίξουμε τὸν κόσμο.

...ἔχεις ἀκόμη νὰ κλάψεις πολὺ
ὥσπου νὰ μάθεις τὸν κόσμο νὰ γελάει.

Ακούστε το μελοποιημένο:

Και διαβάστε και το αφιέρωμα από τη σελίδα ενός εξαίρετου ανθρώπου εδώ.

*

Σήμερα μνήμη των Αγίων Μηνά, Βίκτωρος, Βικεντίου.
Γιορτάζει το Ηράκλειο Κρήτης τον πολιούχο του άγιο Μηνά.

Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2014

Νοέμβριος 2014

Καλό μήνα...
(μια φωτογραφία και ένα ποιητικό "όστρακο")

Μυθιστόρημα ΙΗ΄


Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι 
            μέσα από τα δάχτυλά μου   
χωρίς να πιω ούτε μια στάλα.
(Γ. Σεφέρης)

Παρασκευή 31 Οκτωβρίου 2014

Απορίες (1)

     (θα απαντώ στην ενότητα/ετικέτα  Απορίες σε τυχόν ερωτήματα-απορίες που θα λαμβάνω)

         Όταν μας δίνεται μια περίοδος λόγου (από τελεία σε τελεία) ή απόσπασμα κειμένου  και μας ζητείται να βρούμε κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις, θυμόμαστε ότι: είναι δυνατόν (νοηματικά και συντακτικά) μια δευτερεύουσα πρόταση να εξαρτάται από μια άλλη δευτερεύουσα, η οποία όμως τελικά θα εξαρτάται από μία κύρια. Με άλλα λόγια σε μία περίοδο λόγου μπορούμε να έχουμε μόνο μία κύρια (και καμμία δευτερεύουσα) ή πολλές δευτερεύουσες και υποχρεωτικά μία κύρια.
(Ν. Γλώσσα  Γ΄  Γυμνασίου)

Τρίτη 28 Οκτωβρίου 2014

28

 Έλληνας μαχητής, Καλπάκι 
(αρχείο 2012)
Μια συνηθισμένη νύχτα, το ξημέρωμα που πλησίαζε, σε επιφυλακή ωστόσο από πληροφορίες προηγούμενων ημερών και των αρμόδιων υπηρεσιών, μέσα στο κρύο της Πίνδου. Και στις 5.30 το πρωί οι πρώτοι στρατιώτες αντιλαμβάνονται:

Ο πρώτος Έλληνας νεκρός σε ένα φυλάκιο εκείνο το πρωινό δε σκεφτόταν να γίνει ήρωας αλλά το κρύο, την οικογένεια πίσω...Όπως τόσοι και τόσοι απλοί άνθρωποι της εποχής εκείνης που βρέθηκαν από μια δύσκολη ζωή σε μια δυσχερέστατη περίσταση- πόλεμος!
Τιμής ένεκεν... σιωπή...
Ζήτω η πατρίδα μας,
Ζήτω το έθνος,
Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940,
έστω κι αν ήταν η αρχή της τραγωδίας που σημάδεψε την Ελλάδα για αρκετά χρόνια.
*
Έργο Χ. Μποκόρου (πηγή)
Για τους νεκρούς που έπεσαν και βρίσκονται στα χώματα της Βορείου Ηπείρου ένα κερί, ένα καντήλι ανάβουν όλα αυτά τα χρόνια με υπομονή και σεβασμό (υπό δυσμενείς συνθήκες πολλές φορές) άνθρωποι όπως ο Γιώργος Μπάκος στους Βουλιαράτες (τον γνώρισα) ή η Ερμιόνη Πρίγκου στη Χειμάρρα. Δείτε εδώ.

*
(Διαβάστε και την περσινή σχετική με την επέτειο  ανάρτηση από τη σχολική μας γιορτή)

Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2014

ΚΝΛ : Της Άρτας το γεφύρι...

Γορτυνία, γεφύρι στον ποταμό Λούσιο
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας :
 αγαπημένο μάθημα. 
*
            Δημοτικό τραγούδι: πάντα πραγματευόμασταν κάποια δείγματα τις προηγούμενες χρονιές (νανουρίσματα, για την ξενιτιά-δείτε και τις σημειώσεις).  
           Πολλές οι κατηγορίες του ανάλογα και με το θέμα : ιστορικά, κλέφτικα, της ξενιτιάς, της εργασίας (κρατούσαν το ρυθμό εργασίας ή συνόδευαν τους ανθρώπους τις ατέλειωτες ώρες της κοπιαστικής τους δουλειάς), του γάμου, μοιρολόγια, νανουρίσματα κ.α.π.
           Μια ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών αποτελούσαν οι παραλογές : πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια με επικολυρικό χαρακτήρα (αφηγούνται δηλαδή μια ιστορία με πλοκή αλλά σκιαγραφούν και τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών ή επιτείνουν αυτά των ακροατών). Ο Fauriel (εξαιρετική η συλλογή του του 19ου αιώνα- θα αναρτήσω αρκετά αποσπάσματα) τα αναφέρει ως πλαστά, γιατί η ιστορία που εκτυλίσσεται έχει πολλά παραμυθικά στοιχεία. Πηγές τους αποτέλεσαν  και συνταρακτικά γεγονότα της εποχής, εμπλουτισμένα όμως με μύθους, δοξασίες, μοτίβα από την αρχαία ποίηση σχεδόν (δείτε στο Λεξικό Λογ. Όρων : δημοτικό τραγούδι, παραλογή). Η λαϊκή φαντασία και επιτηδειότητα μας έδωσε στιχουργήματα δραματικά και συναρπαστικά. Πιστεύεται ότι δεν τα τραγουδούσαν, αλλά τα απήγγελναν, όπως τα γνωστά σας ομηρικά έπη. Τα θέματα είναι διαδεδομένα σε όλο τον ελληνικό χώρο (και στη Βαλκανική μερικά), υπάρχουν δηλαδή παραλλαγές του ίδιου τραγουδιού. Στην Κύπρο οι παραλογές ονομάζονται περιλοές (πηγή: Το δημοτικό τραγούδι - Παραλογές, επιμ. Γ. Ιωάννου, Ερμής 1975). 
γεφύρι ποταμού Κομψάτου, νομός Κομοτηνής
             Η μανία της φύσης, όπως εκδηλώνεται με δύναμη του νερού και των ορμητικών ποταμιών που καθιστούσαν την επικοινωνία των οικισμών αδύνατη, τιθασεύτηκε από τους ανθρώπους με επιδεξιότητα - χωρίς πτυχία αλλά με τεχνογνωσία, απόσταγμα νου και εμπειρίας- με τα γνωστά μας πέτρινα γεφύρια. Διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα στέκουν ακόμα και σήμερα και στολίζουν το φυσικό περιβάλλον, πλήρως ενταγμένα σε αυτό. Η σημερινή ομορφιά κρύβει τη ζωτική σημασία και τη λειτουργικότητά τους τα παλιά δύσκολα χρόνια. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τέτοιου μεγέθους και σημασίας έργο ήταν η αντοχή ή το γκρέμισμα του γεφυριού, που μπορούσε να στοιχίσει τη ζωή κάποιων ανθρώπων ή/και ζώων, αλλά και την επιβίωση ολόκληρων οικισμών και μεγαλύτερων περιοχών (οι μετακινήσεις μεγάλων αποστάσεων - σκεφτείτε- γίνονταν με τα πόδια ή ζώα). Για να στεριώσει ένα μεγάλο έργο χρειάζεται - σύμφωνα με την παραλογή αυτή- μια ανθρωποθυσία γυναίκας, της αγαπημένης του πρωτομάστορα, ο οποίος πρέπει να πληρώσει το τίμημα της επιτυχίας ή της αποτυχίας (και ο Τρωικός πόλεμος δεν ξεκίνησε με απαίτηση για μια ανθρωποθυσία, της Ιφιγένειας; ). Αυτό το αποκρουστικό γεγονός της ανθρωποθυσίας, που απηχεί πολύ παλαιότερες εποχές και πρακτικές, μεταλλάσσεται σε ένα εξαιρετικό δημοτικό τραγούδι, με τα γνωστά χαρακτηριστικά του: την εικονοποιία, τη δράση και πλήθος σχημάτων λόγου!
*
Δείτε τη δραματοποίηση του ποιήματος (σε κινούμενα σχέδια) :
ο Θρύλος του γεφυριού της Άρτας 

*
Ζαγόρι: Δεν ξέρω τα χέρια που το χτίσανε, ούτε όλα τα πόδια 
που το περπατήσανε. Ξέρω, όμως, τα χείλη που το τραγουδήσανε 
και τα πόδια που με σεβασμό το διαβήκανε...
Πληροφορίες για το πώς χτίζονταν τα πέτρινα γεφύρια σε μια αξιόλογη έκδοση του ΚΠΕ Μακρινίτσας (αλήθεια έχετε στοιχεία ή φωτογραφίες από γεφύρια στον τόπο καταγωγής σας;) :
 Πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας
ή
μια έκδοση της ΔΚ Βιβλιοθήκης Σερρών για Τα πέτρινα γεφύρια  του νομού.
  
Πολλά τραγούδια σχετικά χορεύονται με στοιχεία που παραπέμπουν στην καμάρα του γεφυριού: Χορός "Καμάρα" από τη Σκιάθο (αναπαριστά την καμάρα του γεφυριού).
*
Ακούστε την παραλλαγή από τη Θράκη με τον  Χρόνη Αηδονίδη,  την ποντιακή  Της Τρίχας το γεφύρι,  αυτήν από την Ιερισσό Χαλκιδικής (καγκελευτός- καμάρα από τους χορευτές) και διαβάστε την  πομακική παραλλαγή  (σλαβόφωνη μουσουλμανική κοινότητα της Θράκης, εδώ από τη Σμίνθη νομού Ξάνθης) . 
 *
Μην ξεχνάμε ότι παραδοσιακά ένας χαρακτηρισμός ομορφιάς μιας γυναίκας είναι καμαροφρύδα - η καμάρα γεφυριού στο πρόσωπο όμορφης γυναίκας.
ιστορική Γέφυρα Πλάκας :
πρωτομάστορας Κ. Μπέκας, στοίχισε χιλιάδες γρόσια...
Η δημοτική παράδοση με το έντονο επικολυρικό και τραγικό στοιχείο ενέπνευσε και μεταγενέστερους δημιουργούς, που εμπνεύστηκαν από το γεφύρι της Άρτας:
  1. Το τραγούδι σε μουσική  Ν. Παπακώστα (2009).
  2.  Το όνειρο του πρωτομάστορα Νικήτα  (Α. Φακίνος 1998) : ακούστε το βιβλίο διασκευασμένο από τα ομιλούντα βιβλία Φάρου τυφλών.  Ο Άρης Φακίνος - πολύ σημαντικός έλληνας συγγραφέας που χάθηκε πρόωρα- έγραψε το 1998 το τελευταίο του βιβλίο : Το 1779 και για 10 χρόνια χτίζεται το γεφύρι, που σύμφωνα με το όνειρο του πρωτομάστορα Νικήτα Τσιάκα, θα βοηθήσει να έρθουν, μια ώρα αρχύτερα, «τα Φώτα της Ευρώπης» στην υπόδουλη χώρα. Οι ελπίδες του θα διαψευσθούν: η γέφυρα θα ανοίξει τον δρόμο σε εμπόρους, οθωμανούς στρατιώτες και ευρωπαίους πράκτορες, ο τόπος θα αιμορραγεί αφού οι ντόπιοι ξενιτεύονται και οι φιλέλληνες που φέρνουν τη φλόγα της Επανάστασης πιο δύσκολα βρίσκουν απροσπέλαστο καταφύγιο. Αλλα 10 χρόνια θα υπομείνει ο αρχιτέκτονας της γέφυρας τον εκφυλισμό που προκάλεσε το έργο του ώσπου να πάρει τη μεγάλη απόφαση να τινάξει στον αέρα το γεφύρι με μόνα απομεινάρια  τα κομμένα άκρα του στις δύο πλευρές της χαράδρας... (πηγή). Δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το βιβλίο:  "Τα 'ξερε και τα 'βλεπε όλα αυτά ο μαστρο-Νικήτας, αλλά τα περισσότερα τα 'χε φανταστεί από πριν, τα 'χε προβλέψει. Κάτεχε καλά πως ο δρόμος που ανοίγεις για να μπορούν να ταξιδεύουν και να επικοινωνούν οι άνθρωποι δεν είναι μποστάνι για να τον μαντρώσεις, δεν είναι κάστρο να χτίσεις στα μπεντένια κανόνια, να βάλεις και μια κινητή γέφυρα. Ο παράς δεν ταξιδεύει ποτέ χωρίς συνοδεία, σέρνει από πίσω του, όπως κι ένα κάρο φορτωμένο κοπριά, ένα σωρό ζούδια, μύγες, σκαθάρια, σκουλήκια: χρήμα καθαρό, τίμιο, αθώο δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. (σελ. 178)
    Δεν του καλοφαίνεται του σκλάβου η ξαφνική λευτεριά, συλλογίστηκε, του φαίνεται αφύσικο να μην βλέπει στα χέρια του δεσμά, έχει συνηθίσει στη σιγουριά που τον κάνει νοιώθει του αφέντη η παρουσία. Κάθε φορά που δεν βλέπει ο άνθρωπος γύρω του κάποιον για να τον υπακούσει, για να του προσπέσει, για να τον αποκαλέσει "αφέντη" δεν νιώθει καλά, νοσταλγεί την πρότερη σκλαβιά, αναζητάει αλυσίδες για να τις περάσει μονάχος του στα χέρια. (σελ. 195) 
                                                              
  3.  τραγούδι Ν. Ξυδάκη : Η γυναίκα του πρωτομάστορα
  4.   Γεφύρι πέτρινο  : Τραγούδι του Ν. Ξυδάκη σε στίχους του (υπέροχου Ηπειρώτη ποιητή) Μιχάλη Γκανά
    Εκεί που σμίγουν δυο ποτάμια,
    και αδερφώνουν τα νερά
    ένα γεφύρι πέτρινο
    απλώνει τ΄ άσπρα του φτερά

    Ξέρω τα χέρια που το χτίσανε
    τα πόδια που το περπατήσανε.

    Κρυμμένο μέσα στα πλατάνια
    ακούει τ΄ άγρυπνο νερό,
    ένα γεφύρι πέτρινο
    που ταξιδεύει στον καιρό.

    Ξέρω τα χέρια που το χτίσανε
    τα χείλη που το τραγουδήσανε.

    (Άκου το γέλιο της χτισμένης
    στα πέρατα οικουμένης)
  5.  Με βάση το θρύλο του δημοτικού τραγουδιού Το γιοφύρι της Άρτας, ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε στο Παρίσι το 1908-1909 μια τραγωδία με αρχικό τίτλο Η Θυσία και τελικό  "Ο Πρωτομάστορας". Το 1910 ο Καζαντζάκης το υπέβαλε στον Λασσάνειο δραματικό αγώνα και κέρδισε βραβείο των χιλίων δραχμών. Η τραγωδία ήταν αφιερωμένη στον Ίδα, τον Ίωνα Δραγούμη. Υπόθεση: Το γεφύρι έχει τελειώσει και, παρά τις απαισιόδοξες προβλέψεις των μαστόρων και των χωρικών, ο Πρωτομάστορας είναι σίγουρος ότι δεν θα γκρεμιστεί. Ο Άρχοντας τον ρωτά πώς να τον ανταμείψει κι εκείνος ζητά την άδεια να χτίσει στη μέση του χωριού ένα σπίτι και να στεφανωθεί την αγαπημένη του. Τότε παρουσιάζεται μια κοπέλα που ισχυρίζεται πως το γεφύρι είναι έτοιμο να γκρεμιστεί. Η γριά Μάνα, η σοφή προφήτισσα, ανακοινώνει ότι για να στεριώσει το γεφύρι, πρέπει να θυσιαστεί η αγαπημένη του Πρωτομάστορα· δεν αποκαλύπτει, όμως, το όνομά της, λέγοντας ότι πρέπει ο Πρωτομάστορας και η αγαπημένη του να το ομολογήσουν οι ίδιοι. Ο Άρχοντας ορκίζεται ότι θα την παραδώσει ο ίδιος στη θυσία, αγνοώντας ότι πρόκειται για την κόρη του, τη Σμαράγδα, ενώ ο Πρωτομάστορας σιωπά. Καθώς η νύχτα πλησιάζει, οι μαστόροι αποφασίζουν να θυσιάσουν τον ίδιο. Τότε, η Σμαράγδα ομολογεί ότι αυτή είναι η αγαπημένη του και κατεβαίνει μόνη της στα θεμέλια του γεφυριού. (πηγή)
  6.  Στις αρχές 20ου αιώνα (1909) ο μουσουργός  Μανώλης Καλομοίρης, φιλοδοξώντας να δημιουργήσει ελληνική κλασσική μουσική, συνθέτει το μουσικό δράμα  (μία από τις πέντε συνολικά όπερες που συνέθεσε)  «Ο Πρωτομάστορας», βασισμένο στο παραπάνω ομώνυμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Την αφιέρωσε στον Ελευθέριο Βενιζέλο, «Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας», που γεννήθηκε με τους βαλκανικούς πολέμους και τις εδαφικές ανακατατάξεις που ακολούθησαν.Η τραγωδία πρωτοπαρουσιάστηκε στην Αθήνα  το 1916 και χαιρετίστηκε ως μουσικός σταθμός (εφ. Εστία, 12 Μαρτίου 1916). Ο συνθέτης στον πρόλογο του σημειώνει: Ο “Πρωτομάστορας” δεν είναι όπερα - όπως τουλάχιστον ο κόσμος συνήθισε να λέει κοινά το μουσικό δράμα. Δεν έρχεται τα παρουσιάσει διάφορα κομματάκια μουσικά, δεμένα όπως-όπως μεταξύ τους με μια υπόθεση, όπου παίζουνε μέρος μεγάλο οι φανταχτερές στολές. Κάθε άλλο. Θέλει με όλα τα εκφραστικά μέσα που η μουσική τέχνη έχει στην υποταγή της να δυναμώσει την τραγική εντύπωση που γεννιέται από το δράμα. Και η μουσική του έχει τη φιλοδοξία να δείξει όχι τόσο και μόνο, το ελληνικό χρώμα, παρά την ψυχή την ελληνική. Γιατί ο μουσικός του Πρωτομάστορα προσπάθησε να μη σταματήσει μόνο στις μελωδίες του λαού, στα ελληνικά θέματα, παρά πριν από όλα να δημιουργήσει νέα θέματα δικά του και δικές του μελωδίες, ελληνικά, όμως, πάντοτε, και με χαρακτήρα ελληνικό. Διάλεξε ο μουσικός την τραγωδία του Πρωτομάστορα, μια λεύτερη δημιουργία θεμελιωμένη πάνω σε γνώριμο δημοτικό θρύλο, γιατί πιστεύει πως ο θρύλος μονάχα, ο μύθος της αρχαίας τραγωδίας, καλοδέχεται και τη ζητάει μάλιστα, την επεξεργασία της μουσικής, τη μουσική ατμόσφαιρα. Σε τέτοια ατμόσφαιρα ίσα-ίσα ο κόσμος του θρύλου, ο φανταστικός, ζει πιο άνετα και πιο έντονα την παραμυθένια του ζωή… Δεκατρία χρόνια αργότερα, το 1929, ο συνθέτης έχοντας ξαναδουλέψει το έργο θα σημειώσει: "Ετσι ο Πρωτομάστορας μου φαντάζει σαν σύμβολο της ζωής μου και της Μοίρας - της Μοίρας κάθε τεχνίτη του τόπου μας, την ορμή για τα μεγάλα, για τα ωραία, μα που δεν μπορεί ή δεν τον αφήνουνε να στήσει... (wikipedia).   
Ακούστε αποσπάσματα από το έργο αυτό:
  1. Ουβερτούρα
    (εισαγωγικό ορχηστρικό κομμάτι) 
  2. Χορικό μαστόρων 
  3. διάφορα αποσπάσματα

[Η πρώτη παράσταση δόθηκε στις 11 Μαρτίου 1916, ενώ η ηχογράφηση το 1990, διεύθυνση: Ε. Χατσατουριάν με την Κρατική Ορχήστρα Κινηματογραφίας ΕΣΣΔ και τη Χορωδία Ραδιοτηλεόρασης.]

*
Και μια συνοπτική ανάλυση του κειμένου από κυπριακή ιστοσελίδα.

(Θα κάναμε ωραία πράγματα και φέτος στην Γ΄ γυμνασίου...
Ας συνεργαστούμε τουλάχιστον διαδικτυακά.)

Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2014

Ασκήσεις στις δευτερεύουσες προτάσεις...

Αυτή είναι όλη η ύλη των δευτερευουσών προτάσεων μέχρι το τέλος αυτού του διδακτικού έτους!
Συγκεντρωμένες οι σχετικές αναρτήσεις:

Α΄ μέρος-Σύνδεση προτάσεων
Β΄ μέρος- Δευτερεύουσες προτάσεις
Δευτερεύουσες Ονοματικές προτάσεις
Δευτερεύουσες Επιρρηματικές προτάσεις
Δευτερεύουσες Αναφορικές προτάσεις

*
Κάποιες ασκησούλες στις δευτερεύουσες προτάσεις,
για να δούμε τι συγκρατήσατε (αααανννν διάβασε/είδε κανείς τις παρουσιάσεις) ή τι θυμάστε.
Επειδή και από τα λάθη μαθαίνει κανείς, κάντε τις ασκήσεις και μετά τη διόρθωση κάτι μπορεί να σας μείνει !!! Αυτή η ανάρτηση (επτά ασκήσεις) θα είναι χρήσιμη για την επανάληψή σας στο τέλος της χρονιάς.
  1. Προσοχή
  2. Ονοματικές
  3. Ονοματικές (β)      (24.10: διορθώθηκε η αβλεψία... αναρτήθηκε η σωστή άσκηση!)
  4. Επιρρηματικές      (13.2.2016 : διορθώθηκε η αβλεψία στην 1η πρόταση... ευχαριστώ τον ανώνυμο για την   υπόδειξη του λάθους !)
  5. Αναφορικές
  6. Άσκηση αντιστοίχισης (είδη προτάσεων)
  7. Άσκηση στη υπόταξη
*
ΥΓ. (α)  Σημείωση: το λατινικό ερωτηματικό (?) στις ασκήσεις είναι απαράδεκτο, αποτελεί προεπιλογή του προγράμματος που δε στάθηκε δυνατόν να αλλάξω- προς το παρόν!
       (β) Πανωλεθρίαμβος, όπως λέμε κλαυσίγελως...άραγε; Για στείλτε σε σχόλιο κανένα ποσοστό επιτυχιοαποτυχίας, όταν κάνετε έστω και μία άσκηση.

[Προσοχή στη στίξη: πού βάζουμε κόμμα ή όχι, ανάλογα με το είδος της δευτερεύουσας. Επίσης, στους τόνους μερικών συνδέσμων ή επιρρημάτων...]