Κυριακή 30 Ιουνίου 2013

100 χρόνια πριν στην Ανατολική Μακεδονία

           Στις 30 Ιουνίου 1913, ημέρα Κυριακή, 120 Βούλγαροι ιππείς σφαγίασαν 650 από τους  1500 κατοίκους του Δοξάτου Δράμας (για να το επαναλάβουν 29 Σεπτεμβρίου 1941), αφού λεηλάτησαν το χωριό οπισθοχωρώντας κατά τη διάρκεια του Β΄Βαλκανικού Πολέμου...

πηγή
          Νωρίτερα, στις 28 Ιουνίου 1913, η πόλη των Σερρών είχε πυρποληθεί από τους Βουλγάρους, καθώς  οπισθοχωρούσαν προβλέποντας την ήττα τους από τον προελαύνοντα Ελληνικό Στρατό, ο οποίος  στις 29 Ιουνίου 1913 απελευθέρωσε την πόλη. Περίπου 200 κάτοικοι βασανίστηκαν και σφαγιάστηκαν, η πόλη λεηλατήθηκε...


πηγή

πηγή

Σάββατο 29 Ιουνίου 2013

Συντεχνιακό και Καβαφικό : αυτοκριτική ενός εξαίρετου συναδέλφου

         Τον Τάσο Χατζηαναστασίου τον γνωρίζω φυσιογνωμικά, μέσα από ανακοινώσεις συνεδρίων, τη διατριβή και κάποιες μελέτες του που φυλλομέτρησα, τις "Φρυκτωρίες", το Άρδην, κάποιες δημόσιες τοποθετήσεις του... Δεν είναι φίλος ή γνωστός. Το καίριο, ωστόσο, των απόψεών του, η εγγύτητα στη σκέψη και την αντίληψή μου περί τα εκπαιδευτικά που αναγνωρίζω στις δημόσεις παρεμβάσεις του μου δημιουργούν την αίσθηση ενός αξιόλογου ανθρώπου. Θυμάμαι την παρέμβασή του για τις παρελάσεις με αυτό το άρθρο . Ακόμα μια φορά παρεμβαίνει με ένα μεστό νοημάτων, καίριο, και εκφραστικά δυνατό κείμενο (πηγή).

Τα σχόλια "των περισσότερων συναδέλφων" ενδεικτικά της παθογένειας, βέβαια...
 
ΦΙΛΟΛΟΓΕ: ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΓΙΑ ΔΑΚΡΥΑ;


           Και ξαφνικά εμείς οι φιλόλογοι, η ελίτ του σχολείου, οι θεματοφύλακες της ελληνικής παιδείας, συνειδητοποιήσαμε ότι εν τέλει μπορεί και να μην είμαστε τόσο απαραίτητοι στο σχολείο της αποικίας Ελλάδα και ότι υπάρχουν κι άλλοι που μπορούν να διδάξουν τα πολυπληθή και πολυποίκιλα διδακτικά μας αντικείμενα. Κι έτσι καθόμαστε και απελπιζόμαστε τώρα εδώ και άλλο δεν σκεπτόμαστε, τον νουν μας τρώγει αυτή η τύχη.

Αλλά δεν ακούσαμε ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον; Ανεπαισθήτως μας απέκλεισαν από τας αναθέσεις;

             -Όχι βέβαια! Βάλαμε κι εμείς το χεράκι μας. Συνειδητά και συστηματικά στρώσαμε τον δρόμο για να διαβούν και να θερίσουν χιλιάδες άρματα δρεπανηφόρα. Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ. Όταν επί δεκαετίες παραμείναμε προσηλωμένοι σ’ έναν τρόπο παρουσίασης των διδακτικών αντικειμένων χωρίς συσχέτιση με την πραγματικότητα (κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, οικονομική)˙ όταν ο παροιμιώδης συντηρητισμός μας δεν κρατούσε τις Θερμοπύλες της παράδοσης ως όφειλε, παρά ήταν απλώς ανέκαθεν κομφορμιστικός που προσαρμοζόταν προθύμως και δουλοπρεπώς στις εκάστοτε κυρίαρχες επιλογές˙ όταν η ελλιπής διδακτική και μεθοδολογική μας επάρκεια μάς μετέτρεψε από επαναπαυμένους φιλολόγους των πέντε σταθερών και αμετάβλητων για δεκαετίες αντικειμένων σε ασθμαίνοντες και πανικόβλητους δήθεν παντογνώστες – ακόμη κι εμείς οι πτυχιούχοι από το προοδευτικόν Άριστον και Τέλειον της Θεσσαλονίκης - που όλα τα σφάζουν και όλα τα μαχαιρώνουν από λατινικό συντακτικό μέχρι Αναγνωστάκη και από Όμηρο μέχρι την Ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου κι από κοντά ψυχολογίες, φιλοσοφίες και εσχάτως σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες˙ όταν επαναπαυθήκαμε στην δήθεν αδιαμφισβήτητη χρησιμότητά μας˙ όταν απέναντι στη χρεοκοπία του ελληνοχριστιανικού ιδεώδους και την προγονοπληξία, αντιδράσαμε συμπλεγματικά και ενοχικά, κι έτσι περάσαμε στο άλλο άκρο: απαξιώσαμε την ελληνική γλώσσα και παράδοση που φτάσαμε να πιστοποιούμε ως επαρκείς και συχνά με υψηλή βαθμολογία, στρατιές ολόκληρες αγραμμάτων – ακόμη και αναλφάβητων – και το χειρότερο, φτάσαμε να επιβραβεύουμε κακομαθημένα με φουσκωμένα μυαλά και αχαλίνωτο υπερεγώ. Πολύ λογικά λοιπόν σήμερα και εν όψει των απολύσεων να προσγειωνόμαστε ανωμάλως σε μία πραγματικότητα στην οποία αυτό που τελεί υπό διωγμόν δεν είναι ειδικά ο κλάδος ΠΕ2, αλλά πρωτίστως η ίδια η Παιδεία, και ειδικά η ανθρωπιστική, ως περιττή και πλεονάζουσα. 

Παρασκευή 28 Ιουνίου 2013

Τέλος...

Ουφ!
... του φετινού διδακτικού έτους με θετική αποτίμηση σχετικά με τα εκπαιδευτικά, με πικρούτσικη επίγευση ως προς τα "συναδελφικά", όπως πάντα διδακτικές εμπειρίες για τα επόμενα.  Καλό καλοκαίρι, ωραίες εμπειρίες και καλή επάνοδο! 

(οι αναρτήσεις θα συνεχιστούν ποιητικά, φυσιολατρικά και εντυπωσιογραφικά- επί παντός του επιστητού, όπως πάντα) 

Πέμπτη 27 Ιουνίου 2013

Καβάφης πνευματικός, εκκλησιαστικός, χριστιανικός (;)

ο ποιητής : έργο του Ν. Εγγονόπουλου (1948)
          Η πνευματικότητα του Καβάφη διαχέεται με διάφορες μορφές σε αρκετά ποιήματά του. Οι αντιλήψεις του, η χριστιανική ανατροφή του, οι αντιρρήσεις και η προσωπική του κοσμοθεωρία σε συνδυασμό με την ειρωνική διάθεση και τα σχόλιά του δυσχεραίνουν την πρόχειρη και προπετή διαμόρφωση γνώμης.  Όπως έγραψε και ο ίδιος ο ποιητής για την επαμφοτερίζουσα στάση:  εν μέρει εθνικός κ' εν μέρει χριστιανίζων (Τα επικίνδυνα, 1911).  Το πιο γνωστό ίσως σχετικό του ποίημα, ειρωνικό ελαφρά, καίρια σχολιαστικό με διφορούμενη ανάγνωση, αλλά και λεπτότητα νοός είναι:

Στήν Eκκλησία 
(1892-1912) 

Τὴν ἐκκλησίαν ἀγαπῶ – τὰ ἑξαπτέρυγά της,
τ᾿ ἀσήμια τῶν σκευῶν, τὰ κηροπήγιά της,
τὰ φῶτα, τὲς εἰκόνες της, τὸν ἄμβωνά της.

Ἐκεῖ σὰν μπῶ, μὲς σ᾿ ἐκκλησία τῶν Γραικῶν·
μὲ τῶν θυμιαμάτων της τὲς εὐωδίες,
μὲ τὲς λειτουργικὲς φωνὲς καὶ συμφωνίες,
τὲς μεγαλοπρεπεῖς τῶν ἱερέων παρουσίες
καὶ κάθε των κινήσεως τὸν σοβαρὸ ρυθμὸ –
λαμπρότατοι μὲς στῶν ἀμφίων τὸν στολισμὸ–
ὁ νοῦς μου πηαίνει σὲ τιμὲς μεγάλες τῆς φυλῆς μας,
στὸν ἔνδοξό μας Βυζαντινισμό.


Σταχυολογούμε μερικές ακόμα ψηφίδες μόνο από την "εικόνα" :

1.  Πρωτόλεια προσευχή (1894)

Την νύκτα, Δέσποτα Χριστέ μου,
Τον νου και την ψυχή μου φύλαττέ μου…

2.  Αιωνιότης (κρυμμένο, 1895)

Ο Ινδός Aρσούνας, βασιλεύς φιλάνθρωπος και πράος,
μισούσε τες σφαγές. Ποτέ δεν έκαμνε πολέμους.
Πλην του πολέμου ο φοβερός θεός δυσηρεστήθη —
(λιγόστεψεν η δόξα του, άδειασαν οι ναοί του) —
και μπήκε με θυμό πολύ στου Aρσούνα το παλάτι.
Ο βασιλεύς φοβήθηκε και λέει· «Θεέ μεγάλε,
συγχώρεσέ με αν δεν μπορώ ζωή να πάρω ανθρώπου».
Με περιφρόνησι ο θεός απήντησε· «Aπό μένα
νομίζεσαι πιο δίκαιος; Με λέξεις μη γελιέσαι.

Καμιά ζωή δεν παίρνεται. Γνώριζε πως ποτέ του
μήτε γεννήθηκε κανείς, μήτε κανείς πεθαίνει».


3.  Το Μετέπειτα  (κρυμμένο, 1892)

 Πιστεύω το Μετέπειτα. Δεν με πλανούν ορέξεις
της ύλης ή του θετικού αγάπη. Δεν είν’ έξις
αλλ’ ένστικτον. Θα προστεθή η ουρανία λέξις

εις της ζωής την ατελή την άλλως άνουν φράσιν.
Aνάπαυσις και αμοιβή θέλουν δεχθή την δράσιν.
Ότε διά παντός κλεισθή το βλέμμα εις την Πλάσιν,

θα ανοιχθή ο οφθαλμός ενώπιον του Πλάστου.
Κύμα αθάνατον ζωής θα ρεύση εξ εκάστου
Ευαγγελίου του Χριστού — ζωής αδιασπάστου.


Βέβαια, στα Άλογα του Αχιλλέως (1896-7) αναφέρεται στο μεγάλο Τίποτε, επιστραμένο απ' τη ζωή όπου βρίσκεται ο άψυχος Πάτροκλος...

4.  Και ένα τρυφερό σχόλιο στη θρησκευτικότητα των απλών ανθρώπων, αλλά και επισήμανση της απόστασης της θείας προστασίας από την τραγικότητα της ζωής, τη θεοδικία:   

Δέησις 
(1896-98)

Ἡ θάλασσα στὰ βάθη της πῆρ᾿ ἕναν ναύτη.–
Ἡ μάνα του, ἀνήξερη, πηαίνει κι ἀνάφτει

στὴν Παναγία μπροστὰ ἕνα ὑψηλὸ κερί
γιὰ νὰ ἐπιστρέψει γρήγορα καί νἆν᾿ καλοὶ καιροὶ –

καὶ ὅλο πρὸς τὸν ἄνεμο στήνει τ᾿ αὐτί.
Ἄλλὰ ἐνῶ προσεύχεται καὶ δέεται αὐτή,

ἡ εἰκὼν ἀκούει, σοβαρὴ καὶ λυπημένη,
ξεύροντας πὼς δὲν θἄλθει πιὰ ὁ υἱὸς ποὺ περιμένει.

Δευτέρα 24 Ιουνίου 2013

Καβάφης βυζαντινός

             Αν και ο Κ.Π. Καβάφης ασχολείται με τον ποιητικό του τρόπο στα ιστορικά ποιήματά του με εποχές περισσότερο μεταβατικές, κυρίως την ελληνιστική, οφείλουμε να μην παραγνωρίσουμε και την ενασχόλησή του (και τα ποιητικά του σχόλια) με πρόσωπα της βυζαντινής περιόδου και σχόλια σχεδόν εκκλησιαστικά/εκκλησιολογικά ή πνευματικότητας, έχουν δε υπάρξει και σχετικές μελέτες από λίγους μελετητές. Έχουμε σταχυολογήσει μερικά ποιήματα και αποσπάσματα σχετικά με το θέμα:

Ἀπὸ ὑαλὶ χρωματιστό 
 (1925)
Μουσείο Κωνσταντινουπόλεως (2006)

Πολὺ μὲ συγκινεῖ μιὰ λεπτομέρεια
στὴν στέψιν, ἐν Βλαχέρναις, τοῦ Ἰωάννη Καντακουζηνοῦ
καὶ τῆς Εἰρήνης Ἀνδρονίκου Ἀσάν.
Ὅπως δὲν εἶχαν παρὰ λίγους πολυτίμους λίθους
(τοῦ ταλαιπώρου κράτους μας ἦταν μεγάλ᾿ ἡ πτώχεια)
φόρεσαν τεχνητούς. Ἕνα σωρό κομμάτια ἀπὸ ὑαλί,
κόκκινα, πράσινα ἤ γαλάζια. Τίποτε
τὸ ταπεινὸν ἤ τὸ ἀναξιοπρεπὲς
δὲν ἔχουν κατ᾿ ἐμὲ τὰ κομματάκια αὐτὰ
ἀπὸ ὐαλὶ χρωματιστό. Μοιάζουνε τουναντίον
σὰν μιὰ διαμαρτυρία θλιβερὴ
κατὰ τῆς ἄδικης κακομοιριᾶς τῶν στεφομένων.
Εἶναι τὰ σύμβολα τοῦ τί ἥρμοζε νὰ ἔχουν,
τοῦ τί ἐξ ἅπαντος ἦταν ὀρθὸν νὰ ἔχουν
στὴν στέψι των ἕνας Κὺρ Ἰωάννης Καντακουζηνός,
μιὰ Κυρία Εἰρήνη Ἀνδρονίκου Ἀσάν.

*

Βυζαντινός Άρχων, εξόριστος, στιχουργών  
 (1921)

Οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρόν.
Στα σοβαρά πράγματα ήμουν πάντοτε
επιμελέστατος. Και θα επιμείνω,
ότι κανείς καλλίτερά μου δεν γνωρίζει
Πατέρας ή Γραφάς, ή τους Κανόνας των Συνόδων.
Εις κάθε αμφιβολίαν του ο Βοτανειάτης,
εις κάθε δυσκολίαν στα εκκλησιαστικά,
εμένα συμβουλεύονταν, εμένα πρώτον.
Aλλά εξόριστος εδώ (να όψεται η κακεντρεχής
Ειρήνη Δούκαινα), και δεινώς ανιών,
ουδόλως άτοπον είναι να διασκεδάζω
εξάστιχα κι οκτάστιχα ποιών—
να διασκεδάζω με μυθολογήματα
Ερμού, και Aπόλλωνος, και Διονύσου,
ή ηρώων της Θεσσαλίας και της Πελοποννήσου·
και να συνθέτω ιάμβους ορθοτάτους,
όπως —θα μ’ επιτρέψετε να πω— οι λόγιοι
της Κωνσταντινουπόλεως δεν ξέρουν να συνθέσουν.
Aυτή η ορθότης, πιθανόν, είν’ η αιτία της μομφής. 
 


*

Μανουήλ Kομνηνός 
(1905-16)

Ο βασιλεύς κυρ Μανουήλ ο Κομνηνός
μια μέρα μελαγχολική του Σεπτεμβρίου
αισθάνθηκε τον θάνατο κοντά. Οι αστρολόγοι
(οι πληρωμένοι) της αυλής εφλυαρούσαν
που άλλα πολλά χρόνια θα ζήσει ακόμη.
Ενώ όμως έλεγαν αυτοί, εκείνος
παληές συνήθειες ευλαβείς θυμάται,
κι απ’ τα κελλιά των μοναχών προστάζει
ενδύματα εκκλησιαστικά να φέρουν,
και τα φορεί, κ’ ευφραίνεται που δείχνει
όψι σεμνήν ιερέως ή καλογήρου.


Ευτυχισμένοι όλοι που πιστεύουν,
και σαν τον βασιλέα κυρ Μανουήλ τελειώνουν
ντυμένοι μες στην πίστι των σεμνότατα. 

*

Θεόφιλος Παλαιολόγος  

(κρυμμένα 1903,1914)


Ο τελευταίος χρόνος είν’ αυτός. Ο τελευταίος των Γραικών
αυτοκρατόρων είν’ αυτός. Κι αλίμονον
τι θλιβερά που ομιλούν πλησίον του.
Εν τη απογνώσει του, εν τη οδύνη
ο Κυρ Θεόφιλος Παλαιολόγος
λέγει «Θέλω θανείν μάλλον ή ζην».

A Κυρ Θεόφιλε Παλαιολόγο,
πόσον καημό του γένους μας, και πόση εξάντλησι
(πόσην απηύδησιν από αδικίες και κατατρεγμό)
οι τραγικές σου πέντε λέξεις περιείχαν. 

*

Οὐκ ἔγνως   

(1928)

Γιὰ τὲς θρησκευτικὲς μας δοξασίες –
ὁ κοῦφος Ἰουλιανὸς εἶπεν «Ἀνέγνων, ἔγνων,
κατέγνων». Τάχατες μᾶς ἐκμηδένισε
μὲ τὸ «κατέγνων» του, ὁ γελοιωδέστατος.

Τέτοιες ξυπνάδες ὅμως πέρασι δὲν ἔχουνε σ᾿ ἐμᾶς
τοὺς Χριστιανούς. «Ἀνέγνως, ἀλλ᾿ οὐκ ἔγνως· εἰ γὰρ ἔγνως,
οὐκ ἂν κατέγνως» ἀπαντήσαμεν ἀμέσως.
 

Κυριακή 23 Ιουνίου 2013

Θάλασσα... του ουρανού

          Πρώτο μπάνιο - καθυστερημένο - σήμερα στη θάλασσα. Η μέρα ζεστή, η περιήγηση στους δρόμους της Κορινθίας προς Αργολίδα : Κόρφος, Καλογερολίμανο, Αμόνι, αρχαίο λιμάνι Κεγχρεών, πεύκο, πράσινο, ξερά χόρτα φρυγανισμένα από τον καυτό ήλιο, φως, αλμυρό νερό καθαρό, ιώδιο. Ελλάδα! 
Κεχριές (πηγή)
              Και σήμερα η μεγαλύτερη πανσέληνος στο περίγειο, στον αστερισμό του Αιγόκερω: η απόσταση της σελήνης από τη Γη μας θα είναι 356.991 χιλιόμετρα, ενώ στις 7 Ιουλίου η Σελήνη θα βρίσκεται στο απόγειο, σε απόσταση περίπου 406.800 χιλιομέτρων. 

Παρασκευή 21 Ιουνίου 2013

Καλό καλοκαίρι...

             Σήμερα έκλεισε και επίσημα η σχολική χρονιά με την επίδοση των ελέγχων των παιδιών με τους βαθμούς τριμήνων, γραπτών και γενικού μέσου όρου. Πολλοί γονείς, σχόλια, παραινέσεις, χαιρετισμοί (ε, και κάποιες μικροεντάσεις και λίγη βαβούρα, συγκίνηση κλπ). Όσοι παραπέμφθηκαν για Σεπτέμβριο ήταν κατηφείς, άλλοι χαρούμενοι που πέρασαν, κάποιοι προβληματισμένοι. Σε όλους ευχόμαστε: 

 Καλό καλοκαίρι !

από το βιβλίο "Η Λιλίκα στη θάλασσα"

Θερινό ηλιοστάσιο (και ηλιοτρόπιο λαογραφικά) 2013

    
           Σήμερα Παρασκευή διάγουμε τη μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου, διότι έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο ή λιοτρόπι, τη χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της γης γέρνει περισσότερο προς τον ήλιο (βόρειο ημισφαίριο). Η ακριβής ώρα Ελλάδος του ηλιοστασίου ήταν σήμερα στις 8:04 το πρωί, 21 Ιουνίου 2013.


            Οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι η κεντρική στήλη του ναού του Απόλλωνα στις Βάσσες Φιγαλείας, όπου έμεινε έκθαμβος ο Παυσανίας, όταν έφτασε εκεί τον 2ο αιώνα μ.Χ., αντανακλούσε την πρώτη ακτίνα του θερινού ηλιοστασίου, αντιπροσωπεύοντας το αιώνιο απολλώνιο φως.
Ο ναός του Επικουρείου Απόλλωνα (στεγασμένος)

Ίδρυμα Ευγενίδου - Ευγενίδειο Πλανητάριο
          Με αφορμή το θερινό ηλιοστάσιο το Ίδρυμα Ευγενίδου άνοιξε τις πύλες του στο ευρύ κοινό δωρεάν.
Υπέροχη υποδοχή με τζαζ δυνατή μουσική, κόσμος πολύς,  με πολλά παιδιά κάθε ηλικίας. Παρακολουθήσαμε στο θόλο του πλανητάριου μια παρουσίαση με μουσική και τίτλο "Κοράλλια" (αυστραλιανής παραγωγής) με θέμα τον κόσμο της θάλασσας. Επίσης η παρουσιάση μιας ελληνικής παραγωγής του ίδρυματος με θέμα τη ζωή του Γαλιλαίου. Πολύ διασκεδαστική και διδακτική ήταν η διαδραστική έκθεση επιστήμης και τεχνολογίας σε τρία επίπεδα-θέματα: πολύ ενδιαφέρουσα η παρουσίαση των υλικών και της βιοτεχνολογίας με τα ομιλούντα ζεύγη χρωμοσωμάτων (δείτε εδώ αναλυτικά και όσοι δεν μπορείτε να τη επισκεφθείτε διαδικτυακά θα μάθετε πολλά!). Εξαιρετική δουλειά από δωρητή της μεγάλης χορείας των εθνικών ευεργετών, τον Ευγένιο Ευγενίδη.

Πέμπτη 20 Ιουνίου 2013

Καβαφικαί ώραι μελαγχολίας

Ώραι μελαγχολίας

Οι ευτυχείς την Φύσιν βεβηλούσι.
Της λύπης είναι τέμενος η γη.
Aγνώστου πόνου δάκρυ στάζει η αυγή·
αι ορφαναί εσπέραι αι χλωμαί πενθούσι·
και ψάλλει θλιβερά η εκλεκτή ψυχή.

 

Aκούω στεναγμούς εν τοις ζεφύροις.
Βλέπω παράπονον επί των ίων.
Aισθάνομαι του ρόδου αλγεινόν τον βίον·
μυστηριώδους λύπης τους λειμώνας πλήρεις·
κ’ εντός του δάσους του πυκνού λυγμός ηχεί.

 

Τους ευτυχείς οι άνθρωποι τιμώσι.
Και τους υμνούσι ψευδοποιηταί.
Aι πύλαι, πλην, της φύσεως είναι κλεισταί
εις όσους αδιάφοροι, σκληροί γελώσι,
γελώσι ξένοι εν πατρίδι δυστυχεί. 

(αποκηρυγμένο 1892,1895)



Τετάρτη 19 Ιουνίου 2013

Καβαφικές... Φωνές

Στεφάνι Ολύμπου από το οροπέδιο των Μουσών
 (Αύγουστος 2006)

 *
Ἰδανικὲς φωνὲς κι ἀγαπημένες
ἐκείνων ποὺ πεθάναν, ἢ ἐκείνων ποὺ εἶναι
γιὰ μᾶς χαμένοι σὰν τοὺς πεθαμένους.
Κάποτε μὲς στὰ ὄνειρά μας ὁμιλοῦνε·
κάποτε μὲς στὴν σκέψι τὲς ἀκούει τὸ μυαλό.
Καὶ μὲ τὸν ἦχο των γιὰ μιὰ στιγμὴ ἐπιστρέφουν
ἦχοι ἀπὸ τὴν πρώτη ποίησι τῆς ζωῆς μας –
σὰ μουσική, τὴν νύχτα, μακρυνή, ποὺ σβύνει.
(1894-1904)

Και μεταφρασμένο στα γαλλικά

Voix idéales et aimées
De nos disparus Ou de ceux qui, même éveillés
Sont comme eux, pour nous perdus.

Jadis dans nos rêves ils parlaient
Jadis notre esprit en pensée les entendait

Et par le son de leur voix pour un instant ressurgis
Sons de la poésie originelle de notre vie
Comme une musique qui au loin dans la nuit s'affaiblit.
 


(πηγή: www. projethomere.com στο youtube )

 *
Και με την απαγγελία της Ε. Λαμπέτη:

Τρίτη 18 Ιουνίου 2013

ΕΡΤ...

          Πόσο ίδια αντίδραση, πόσο διορατικός και καίριος ο Μάνος Χατζιδάκις... Από την εφημερίδα Έθνος το 1984:
πηγή

Μ. Ρεζάν: Σκεφθήκατε, ποτέ, να εισηγηθείτε, να διαλυθεί η Ε.Ρ.Τ. και να αρχίσει από την αρχή;
Μ. Χατζιδάκις: Kι αυτό θα το εισηγούμην αλλά ο κόσμος δεν μπορεί να ζήσει πια, χωρίς την E.P.T. Θα πεθάνουν αν δεν τους δώσεις εκείνο, για το οποίο θα μπορούν να διαμαρτύρονται. H EPT είναι πολύτιμη γιατί δίδει στον ελληνικό λαό την ευκαιρία να διαμαρτύρεται και να λέει «τι αίσχος που είναι η EPT». H αντιπολίτευση διαμαρτύρεται, γιατί δεν της δίνουν περισσότερο χρόνο, οι άλλοι γιατί δεν τους δίνουν περισσότερη «Δυναστεία», οι άλλοι γιατί υπάρχει η «Δυναστεία» και όλοι είναι ευχαριστημένοι. H EPT είναι ένα απαραίτητο φάρμακο, για να ζούμε με την ψευδαίσθηση της ελευθερίας... (πηγή : εφημερίδα Έθνος)
Ο Γ. Κάρτερ στο δελτίο ειδήσεων της ΕΙΡΤ (1976)

Δευτέρα 17 Ιουνίου 2013

Τα παιδιά της Χελιδόνας...

           Ε, δεν ήμασταν και όλοι τόσο παιδιά... Αυτό το Σαββατοκύριακο πραγματοποιήσαμε ανάβαση στην κορυφή ενός αγαπημένου βουνού, το οποίο λάτρεψα από το σχήμα, το όνομα, την εικόνα που διαγραφόταν στο βάθος του ορίζοντα, όταν το αγνάντευα από το Καρπενήσι- την επαρχιακή πόλη όπου έζησα για δύο χρόνια...
Η Χελιδόνα από το Βελούχι (2006)
Το Βελούχι και το Καρπενήσι
από την κορυφή της Χελιδόνας (1974μ) με το κολωνάκι
               Η ανάβαση αντικειμενικά όχι τόσο δύσκολη, το μονοπάτι υποδειγματικά σηματοδοτημένο (μπράβο στο άτομο που είχε την πρωτοβουλία) χωρίς κανένα σημείο επικίνδυνο, αν περπατάμε με τη δέουσα προσοχή πάντα.


πηγή : Β. Μαμούρη για το σύλλογο ΟΡειβατικός ΜΙκροχωριτών

              Το πρώτο μισό της ανάβασης γίνεται σε σκεπασμένο μονοπάτι υπέροχο και καταλήγει σε μια πηγή με παγωμένο νερό, τον Ποτιστή. 
 
Η αρχή του μονοπατιού

               Μετά ακολουθεί απότομη σχετικά ανάβαση μέχρι ένα διάσελο και η κορυφή προσεγγίζεται και κατακτάται, αφού ακολουθήσουμε αριστερά την κορυφογραμμή,  μετά από συνολικά 3 χαλαρές ώρες (με τις στάσεις). Θέα σε χωριά της Ευρυτανίας, και πολλά βουνά των γύρω νομών μέχρι και Πελοποννήσου. Φυσικά και η λίμνη Κρεμαστών...

το σκεπασμένο τμήμα

              Η κατάβαση έγινε από άλλη μεριά: πάντα για μένα είναι πιο διασκεδαστική, όσο κι αν η συγκεκριμένη ήταν απότομη αρκετά,  αλλά χωρίς κανένα κίνδυνο.
              Μαζέψαμε αρωματικό τσάι, βαρομετρικό φυτό (Stipa pennata), φωτογραφίσαμε διάφορα είδη της χλωρίδας μας, είδαμε θυμάρι ανθισμένο, λουλούδια από αγριοκερασιά (μικρός έρπων θάμνος ανθισμένος), ρίγανη, πράσινο χαλί με πολύχρωμα λουλούδια, άγρια δημητριακά στην κορυφή (κάτι σα στάρι και ίσως και κεχρί).
Prunus prostrata (μάλλον): αγριοκερασιά
              Ήταν η δεύτερη φορά που επιχείρησα στη Χελιδόνα- στην πρώτη εξίσου συναρπαστική ανάβαση (2007) ανεβήκαμε στην πρώτη από δεξιά κορυφή που δεν είναι η ψηλότερη, αλλά είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Αγναντεύοντας
 γειωμένη πάντα στην αγκαλιά της φύσης
          Γενικά η επαφή με τη φύση και ειδικότερα η βόλτα στο δάσος μας δίνει πολλά: ψυχική ανάταση, καθαρό αέρα στα πνευμόνια και στο μυαλό, αλλαγή παραστάσεων, αισθητική απόλαυση, δέος από την τελειότητα, τη λειτουργικότητα και τη σοφία της φύσης που υπερβαίνει τα ανθρώπινα μέτρα, χρώματα, αρώματα, φαγώσιμα, βότανα, μυκοχλωρίδα, πάσης φύσεως φυτά... (και ζώα, αλλά ευτυχώς δεν είδαμε).
 τσάι βουνού
χαμοκέρασα, αγριοφράουλες
βαλσαμόχορτο 


Cantharellus cibarius... στο δάσος
 μανιταρόπιτα με...


Τετάρτη 12 Ιουνίου 2013

Καβάφεια τείχη και σοφών συνέχεια...


Τείχη 
(1897)

Χωρὶς περίσκεψιν, χωρὶς λύπην, χωρὶς αἰδὼ
μεγάλα κ᾿ ὑψηλὰ τριγύρω μου ἔκτισαν τείχη.
Καὶ κάθομαι καὶ ἀπελπίζομαι τώρα ἐδῶ.
ἄλλο δὲν σκέπτομαι: τὸν νοῦν μου τρώγει αὐτὴ ἡ τύχη·
διότι πράγματα πολλὰ ἔξω νὰ κάμω εἶχον.
Ἆ ὅταν ἔκτιζαν τὰ τείχη πῶς νὰ μὴν προσέξω.
Ἀλλὰ δὲν ἄκουσα ποτὲ κρότον κτιστῶν ἢ ἦχον.
Ἀνεπαισθήτως μ᾿ ἔκλεισαν ἀπὸ τὸν κόσμον ἔξω.



*


Τελειωμένα  
(1911)


Μέσα στὸν φόβο καὶ στὲς ὑποψίες,
μὲ ταραγμένο νοῦ καὶ τρομαγμένα μάτια,
λυώνουμε καὶ σχεδιάζουμε τὸ πῶς νὰ κάμουμε
γιὰ ν᾿ ἀποφύγουμε τὸν βέβαιο
τὸν κίνδυνο ποὺ ἔτσι φρικτὰ μᾶς ἀπειλεῖ.
Κι ὅμως λανθάνουμε, δὲν εἶν᾿ αὐτὸς στὸν δρόμο·
ψεύτικα ἦσαν τὰ μηνύματα
(ἢ δὲν τ᾿ ἀκούσαμε, ἢ δὲν τὰ νοιώσαμε καλά).
Ἄλλη καταστροφή, ποὺ δὲν τὴν φανταζόμεθαν,
ἐξαφνική, ραγδαία πέφτει ἐπάνω μας,
κι ἀνέτοιμους –ποῦ πιὰ καιρός– μᾶς συνεπαίρνει.

Καβαφικά : ευτελείς συνήθειες, πολλή συνάφεια του κόσμου

έργο Τ. Μπατινάκη (πηγή)
*
Ἡ σατραπεία
(1905,1910)


Τί συμφορά, ἐνῶ εἶσαι καμωμένος
γιὰ τὰ ὡραῖα καὶ μεγάλα ἔργα

ἡ ἄδικη αὐτή σου ἡ τύχη πάντα
ἐνθάρρυνσι κ᾿ ἐπιτυχία νὰ σὲ ἀρνεῖται·
νὰ σ᾿ ἐμποδίζουν εὐτελεῖς συνήθειες,
καὶ μικροπρέπειες, κι ἀδιαφορίες.

Καὶ τί φρικτὴ ἡ μέρα ποὺ ἐνδίδεις,
(ἡ μέρα ποὺ ἀφέθηκες κ᾿ ἐνδίδεις),
καὶ φεύγεις ὁδοιπόρος γιὰ τὰ Σοῦσα,
καὶ πηαίνεις στὸν μονάρχην Ἀρταξέρξη
ποὺ εὐνοϊκὰ σὲ βάζει στὴν αὐλή του,
καὶ σὲ προσφέρει σατραπεῖες καὶ τέτοια.
Καὶ σὺ τὰ δέχεσαι μὲ ἀπελπισία
αὐτὰ τὰ πράγματα ποὺ δὲν τὰ θέλεις.

Ἄλλα ζητᾶ ἡ ψυχή σου, γι᾿ ἄλλα κλαίει·
τὸν ἔπαινο τοῦ Δήμου καὶ τῶν Σοφιστῶν,
τὰ δύσκολα καὶ τ᾿ ἀνεκτίμητα Εὖγε·
τὴν Ἀγορά, τὸ Θέατρο καὶ τοὺς Στεφάνους.
Αὐτὰ ποῦ θὰ σ᾿ τὰ δώσει ὁ Ἀρταξέρξης,
αὐτὰ ποῦ θὰ τὰ βρεῖς στὴ σατραπεία·
καὶ τί ζωὴ χωρὶς αὐτὰ θὰ κάμεις.


*

Ὅσο μπορεῖς
 (1905, 1913)

Κι ἂν δὲν μπορεῖς νὰ κάμεις τὴν ζωή σου ὅπως τὴν θέλεις,
τοῦτο προσπάθησε τουλάχιστον
ὅσο μπορεῖς: μὴν τὴν ἐξευτελίζεις
μὲς στὴν πολλὴ συνάφεια τοῦ κόσμου,
μὲς στὲς πολλὲς κινήσεις κι ὁμιλίες.

Μὴν τὴν ἐξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνὰ κ᾿ ἐκθέτοντάς την
στῶν σχέσεων καὶ τῶν συναναστροφῶν
τὴν καθημερινὴν ἀνοησία,
ὣς ποὺ νὰ γίνει σὰ μιὰ ξένη φορτική.

Τρίτη 11 Ιουνίου 2013

Καβαφικόν : μυστικὴ βοὴ τῶν πλησιαζόντων γεγονότων

Σοφοὶ δὲ προσιόντων



Θεοὶ μὲν γὰρ μελλόντων, ἄνθρωποι δὲ γιγνομένων,
σοφοὶ δὲ προσιόντων αἰσθάνονται.
ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ, ΤΑ ΕΣ ΤΟΝ ΤΥΑΝΕΑ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΝ, VIII, 7


Οἱ ἄνθρωποι γνωρίζουν τὰ γινόμενα.
Τὰ μέλλοντα γνωρίζουν οἱ θεοί,
πλήρεις καὶ μόνοι κάτοχοι πάντων τῶν φώτων.
Ἐκ τῶν μελλόντων οἱ σοφοὶ τὰ προσερχόμενα
ἀντιλαμβάνονται. Ἡ ἀκοὴ

αὐτῶν κάποτε ἐν ὥραις σοβαρῶν σπουδῶν
ταράττεται. Ἡ μυστικὴ βοὴ
τοὺς ἔρχεται τῶν πλησιαζόντων γεγονότων.
Καὶ τὴν προσέχουν εὐλαβεῖς. Ἐνῶ εἰς τὴν ὁδὸν
ἔξω, οὐδὲν ἀκούουν οἱ λαοί.
 

[1896, 1899, 1915]

Δευτέρα 10 Ιουνίου 2013

Δίστομο Βοιωτίας 10-6-1944


φωτογραφία του Dmitri Kessel για το περιοδικό Life 29-11-1944: η Μαρία Παντίσκα δύο μήνες μετά τη σφαγή της μητέρας της


          

           Το Δίστομο είναι μία ημιορεινή κωμόπολη στο νοτιοδυτικό τμήμα της επαρχίας Λιβαδειάς του νομού Βοιωτίας, έδρα σήμερα  Καλλικρατικού δήμου Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας. 
           Το πρωί του Σαββάτου της 10ης Ιουνίου του 1944 οι δυνάμεις του 11ου Λόχου του ΙΙΙ/34 τάγματος του ΕΛΑΣ, με Διοικητή τον Λοχαγό Χριστόφορο,  έφυγαν από το Κυριάκι και κατέβηκαν στο Στείρι, περιμένοντας τις επίλεκτες δυνάμεις των Γερμανών. Ο Fritz Laufenbach, λοχαγός των SS του 2ου λόχου του 1ου τάγματος του 7ου τεθωρακισμένου συντάγματος της αστυνομίας SS, έλαβε διαταγή να μετακινήσει τον λόχο του από την Λειβαδιά προς το Δίστομο, Στείρι και Κυριάκι με σκοπό τον εντοπισμό ανταρτών στην δυτική πλευρά του Ελικώνα. Η μάχη του Στειρίου ήταν σκληρή και κράτησε περίπου μέχρι τις δύο το μεσημέρι αναγκάζοντας τους Γερμανούς σε οπισθοχώρηση. Οι απώλειες των Γερμανών ήταν περίπου 40 νεκροί (ένας αξιωματικός) και των ανταρτών 15. 
          Μετά την μάχη οι Γερμανοί μπήκαν στο Δίστομο και σε αντίποινα για τις απώλειές τους άρχισαν την σφαγή όσων κατοίκων έβρισκαν, ενώ δεν ξεχώριζαν ούτε τα γυναικόπαιδα ούτε τους ηλικιωμένους: τον ιερέα του χωριού τον αποκεφάλισαν, βρέφη συνεθλίβησαν και γυναίκες βιάστηκαν πριν θανατωθούν. Η σφαγή σταμάτησε, όταν νύχτωσε. Επέστρεψαν στη Λιβαδιά, αφού έκαψαν τα σπίτια του χωριού. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή στην βάση τους, αφού σκότωναν όποιον άμαχο έβρισκαν στο δρόμο τους. Οι νεκροί του Δίστομου έφτασαν τους 218: εξ αυτών 117 γυναίκες και 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων.

          Ο λοχαγός των SS Fritz Lautenbach υπήρξε ο άνθρωπος που εκτέλεσε την εντολή και συνέταξε την  ψευδή αναφορά, η οποία αμφισβητήθηκε  από  αυτόπτη μάρτυρα, τον Georg Koch, στέλεχος της μυστικής αστυνομίας που συνόδευε την αποστολή, σύμφωνα με έρευνες. (πηγή: Βικιπαιδεία)
         Ένα από τα αθώα θύματα υπήρξε και ο 3χρονος τότε  Διστομίτης- σήμερα αστροφυσικός και μεταφραστής- Αργύρης Σφουντούρης, ο οποίος έχασε περί τους 30 συγγενείς-και τους γονείς του- και του οποίου η ζωή έγινε ταινία  με τίτλο "Ένα τραγούδι για τον Αργύρη" το 2007 και έκανε το γύρο του κόσμου, προξενώντας συγκίνηση αλλά και τη διεθνή κατακραυγή για τη σφαγή έστω και χρόνια μετά.  
Δείτε την: 




ο Αργύρης...

Σάββατο 8 Ιουνίου 2013

Τα μαθηματικά του Θεού...

           Στις εξετάσεις άλλοι γράψανε καλά και άλλοι όχι και τόσο στα Μαθηματικά... Υπάρχουν και άλλα μαθηματικά όμως, της ζωής, της πνευματικότητας...


         "Τα σαράντα τέσσερα χρόνια της μακροχρόνιας καθ’ ημάς ασκήσεως της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας στην έρημο, ήταν πολλά ή όχι; Για τα μέτρα τα ανθρώπινα θα λέγαμε πολλά. Και πώς μπορούν να συγκριθούν αυτά τα τόσα πολλά χρόνια με το ένα δευτερόλεπτο της μετανοίας του ληστού πάνω στο σταυρό; Και οι δυο εισέρχονται στον Παράδεισο. Υπάρχει λογική σε τέτοιες ισορροπίες που εμείς τις λειτουργούμε ως μαθηματικές αναζητήσεις; Να τολμήσω να προσεγγίσω αυτό το ερώτημα αρχίζοντας λόγο σύντομο, και αξιοποιώντας την απάντηση που δίνει ο εν αγίοις πατέρας ημών o Ιωάννης ο Χρυσόστομος σε αυτό το φοβερό και συγκλονιστικό ερώτημα. Ποια είναι τα μαθηματικά του Θεού και ποια είναι τα δικά μας;

         Λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «εκείνο που μπορώ να καταλάβω περισσότερο από το Θεό είναι το ακατάληπτό Του. Και μάλιστα το ακατάληπτο της Αγάπης Του». Και τονίζει, «ω, βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσεως Θεού! Ως ανεξερεύνητα τα κρίματα Αυτού, ερευνηθήναι ου δύναται. Πολλώ μάλλον καταληφθήναι αδύνατον. Τα κρίματα Αυτού ανεξερεύνητα. Η ωδή Αυτού ανεξιχνίαστη. Η ειρήνη Του υπερέχει πάντα νουν. Η δωρεά Του ανεκδιήγητος».


        Αλήθεια, ποια λογική, φιλοσοφική ή ακόμη και θεολογική, μπορεί να εξηγήσει το ανεξιχνίαστο της αιτήσεως του Θεού προς τον Αβραάμ για να θυσιάσει το γιο του; Μυστήριο ιλιγγιώδες. Το προσέγγισε -σχετικώς πως- ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγοντας ότι «μας προετοίμαζε ο Θεός. Εκείνος το Υιό του θυσίασε. Κι εμείς ανοίξαμε τον δρόμο για Αυτόν, μιας και τολμήσαμε μέσα από το χέρι του Αβραάμ, να θυσιάσουμε το γιο του».

Όπως και να’ χουν τα πράγματα, οι βουλές του Θεού που λειτουργούν πάντοτε αγαπητικά δεν μπορούν να ερευνηθούν. Γι’ αυτό η ζωή μας είναι καλύτερο να λειτουργήσει σε αυτό το μυστήριο που κατανοείται σχετικώς πως, για να γίνουμε ελεύθεροι. Για να βοηθήσω αυτήν την κουβέντα που αρχίσαμε τώρα, θα αφήσω κάποια στίγματα από την ιστορία της Εκκλησίας μας. Θα σας δώσω κάποιες μικρές πτυχές ζωής κάποιων αγίων, οι οποίοι μέσα από το παράλογο μερικές φορές που έζησαν, ήρθαν όχι μόνο σε επίγνωση του Θεού, ήρθαν σε ύψη αγιότητας.

        Να, να θυμηθούμε συμβολικά αγίους αρκετά αγνώστους στη δική μας σκέψη. Την Οσία Αθανασία τη θαυματουργό, την εν Αιγίνη. Από μικρό παιδί διακρινόταν για την αρετή της. Και επιθυμούσε να αφιερωθεί στο Χριστό, να γίνει μοναχή. Οι γονείς της όμως την υποχρέωσαν να παντρευτεί. Δεκαέξι μέρες μετά το γάμο της κάποιοι βάρβαροι επιτέθηκαν στο νησί, στην Αίγινα, και σκότωσαν τον άντρα της. Η Οσία σκέφτηκε να επωφεληθεί από το γεγονός πια και να επιτελέσει τον πόθο της. Να γίνει μοναχή. Αλλά τότε εξεδόθη ένα αυτοκρατορικό διάταγμα που όριζε την εποχή εκείνη όλες οι χήρες κι ανύπαντρες κοπέλες να νυμφεύονται ειδωλολάτρες. Η Αθανασία έκανε υπακοή στο νόμο. Και σύναψε δεύτερο γάμο. Όμως το παράδειγμα των αρετών της επηρέασε τόσο πολύ τον ειδωλολάτρη σύζυγό της, που μετά έγινε μοναχός. Ποιες είναι οι βουλές του Θεού; Ποιος θα το περίμενε; Μέσα από ανέλπιστα γεγονότα ζωής, η αγία Αθανασία όχι απλώς να σώζεται η ίδια και να γίνεται αγία, [αλλά] να διασώζεται και ο δεύτερος άντρας της, ο ειδωλολάτρης.


        Η μακαρία Σοφία καταγόταν από τη Θράκη. Ήταν παντρεμένη και μητέρα έξι παιδιών. Οι φροντίδες όμως του σπιτιού της δεν την αποσπούσαν από τα καθήκοντα της ευσεβείας της. Την προσευχή και τον εκκλησιασμό. Επιστρέφοντας στο σπίτι περνούσε μεγάλο μέρος της νύχτας προσευχόμενη. Έγινε το ανέλπιστο. Τα έξι παιδιά της από κάποιους λόγους νόσων πέθαναν το ένα μετά το άλλο. Τότε εκείνη μοίρασε όλα τα υπάρχοντά της στους φτωχούς κι έγινε μητέρα άλλων ορφανών παιδιών. Και στήριγμα στις χήρες. Μην έχοντας άλλη μέριμνα από το να ευαρεστεί το Θεό, πέρασε τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής της με νηστεία και προσευχή. Τα μάτια της ήτανε αστείρευτη πηγή δακρύων. Η τραγωδία του θανάτου έξι παιδιών της άλλαξε πιο βαθιά τη ζωή της. Θα μπορούσε να γίνει αγία και χωρίς τον θάνατο των παιδιών της. Δεν ξέρω το γιατί. Αλλά η τραγωδία δεν ερευνάται. Ερευνάται η κατάληξη. Πού μας πάει η τραγωδία.

Μια θεμελιώδης και ουσιαστική θέση για την εκπαίδευση...

 
έργο Κ. Γραμματόπουλου, από το Αλφαβητάριο (1956-1974)

         ... Τώρα που πλησιάζει προς το τέλος η σχολική χρονιά, γίνεται η αποτίμησή της σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο- ταραχώδης σχετικά και πλούσια σε δεδομένα, αρκετή τροφή για σκέψη και αποφάσεις...
        Από το βιβλίο του εξαιρετικού συναδέλφου  Τάσου Χατζηαναστασίου "Το άλλο σχολείο, πρόταση για μια παιδεία χωρίς αποκλεισμούς από την εμπειρία διδασκαλίας στη Μέση Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση" (Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2002, σ. 101-106) ένα απόσπασμα. Με συγκροτημένο λόγο, εύληπτο, ευσύνοπτο και σαφή τρόπο, ολοκληρωμένη άποψη για το σχήμα εκπαίδευση-παιδεία-κοινωνία: 
  
     "Η παιδεία που οραματιζόμαστε θα πρέπει να στοχεύει καταρχήν στην οικολογικά παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, σε μια ανεξάρτητη Ελλάδα, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οικονομική αυτάρκεια που να αναδεικνύει τον πολιτισμό και τα μνημεία της ως πρόταση ζωής και ως αισθητική αντίληψη. Κατά δεύτερο λόγο το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα στοχεύει σ' έναν άνθρωπο δημιουργικό, πλούσιο σε γνώσεις και ικανότητες, θεωρητικά καταρτισμένο και χειρωνακτικά επιδέξιο, αισθητικά καλλιεργημένο, υγιή και συναισθηματικά συγκροτημένο. Επομένως η εκπαίδευση καλλιεργεί την εθνική και θρησκευτική συνείδηση, παρέχει γνώση αλλά και εξασφαλίζει την εμπέδωσή της, προάγει την κριτική σκέψη, τη συλλογικότητα και την κοινωνική ευθύνη."

        Προσυπογράφουμε... Υστερούμε στην κινητοποίηση των υγιών δυνάμεων της κοινωνίας και του κλάδου εν προκειμένω, αλλά να που κάτι μπορεί να κινηθεί και να αναπτυχθεί, αν το πλαισιώσουμε οι πολλοί αδρανείς που συμφωνούμε. 
Η Martine στο σχολείο από γαλλόφωνους Βέλγους Marcel Marlier & Gilbert Delahaye