22 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ.

Ναυμαχία της Σαλαμίνας

Η νίκη του πνεύματος, του παράτολμου σχεδίου, της στρατηγικής 

απέναντι στην ύλη, τη δουλοπρέπεια, τη μεγαλαυχία, την ύβρη της "πολυχρύσου στρατιᾶς".

 Η Αθήνα έμεινε ἀπόρθητος πόλις, με το παράτολμο στρατηγικό σχέδιο του Θεμιστοκλή (ο οποίος εξοστρακίστηκε στη συνέχεια για "ευχαριστώ"!).

πηγή

Θεμιστοκλής : ο αρχιτέκτονας της νίκης
 (πηγή)

*

Έγραψε ο Μαραθωνομάχος ποιητής Αισχύλος στην τραγωδία "Πέρσαι", μια τραγωδία από την "άλλη" οπτική χωρίς καμμία αναφορά στους Έλληνες ή σε οτιδήποτε ελληνικό:

(το φάντασμα του βασιλιά Δαρείου): τίς δὲ ποιμάνωρ ἔπεστι κἀπιδεσπόζει στρατῷ;

(Χορός Περσών):  οὔτινος δοῦλοι κέκληνται φωτὸς οὐδ᾽ ὑπήκοοι.

  

(-Και ποιος είναι ο "ποιμένας"/καθοδηγητής και αρχηγός του στρατού;

- Δεν αποκαλούνται δούλοι και υπήκοοι κανενός άνδρα.)

Ο Αισχύλος θέλησε έτσι, παρουσιάζοντας επτά μόλις χρόνια μετά τη ναυμαχία την τραγωδία αυτή και ενώ όλα τα γεγονότα είναι όχι μόνο γνωστά στους Αθηναίους αλλά και νωπά, να αναδείξει και να υπογραμμίσει την ανωτερότητα των Αθηναίων και των Ελλήνων μέσα από τα λόγια των Περσών, παρουσιάζοντας τον αντίκτυπο της ήττας μέσα στην ίδια την αυτοκρατορία, στην περσική πρωτεύουσα, με τελική σκηνή την αυτοκριτική του ίδιου του Ξέρξη εξαθλιωμένου.

Παράλληλα, πέρα από την τόνωση του πατριωτισμού υπογραμμίζει στους θεατές τον κίνδυνο της μεγαλαυχίας (μεγαλαύχων), της ύβρεως...
*
Παιάνας για όλες τις μάχες του ελληνισμού- αλλά και παγκόσμιο σύμβολο, θαρρώ- για τον αγώνα μέχρις εσχάτων, για τις αξίες μας το γνωστό απόσπασμα, με το οποίο έπεφταν στη μάχη οι Έλληνες:

 Ὦ παῖδες Ἑλλήνων, ἴτε,

ἐλευθεροῦτε πατρίδ᾽, ἐλευθεροῦτε δὲ
παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρῴων ἕδη,
θήκας τε προγόνων• νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών.

Ο Ξέρξης παρακολουθεί τη Ναυμαχία από το όρος Αιγάλεω (πηγή)

*

Αναφέρει ο Δαρείος διδακτικά σε όλους μας:

Ζεύς τοι κολαστὴς τῶν ὑπερκόμπων ἄγαν

φρονημάτων ἔπεστιν, εὔθυνος βαρύς.
πρὸς ταῦτ᾽ ἐκεῖνον, σωφρονεῖν κεχρημένοι,
πινύσκετ᾽ εὐλόγοισι νουθετήμασιν,
λῆξαι θεοβλαβοῦνθ᾽ ὑπερκόμπῳ θράσει.

ὑμεῖς δέ, πρέσβεις, χαίρετ᾽, ἐν κακοῖς ὅμως

ψυχῇ διδόντες ἡδονὴν καθ᾽ ἡμέραν,
ὡς τοῖς θανοῦσι πλοῦτος οὐδὲν ὠφελεῖ.

(συνοπτικά: ο Δίας/Θεός είναι αυστηρός τιμωρός των υπερηφάνων και πρέπει να διάγουμε τον βίο μας με σωφροσύνη, να χαιρόμαστε την κάθε ημέρα και όταν είναι άσχημη, γιατί μετά το θάνατο κανένας πλούτος δεν ωφελεί)

*
 Ενδιαφέρουσα, επίσης, είναι αναφορά του Αισχύλου στα αγαθά της γης και σε συγκεκριμένες ελληνικές περιοχές- φυσικά, τα αναγνωρίζουμε και σήμερα σε μια ιστορική συνέχεια:

βοός τ᾽ ἀφ᾽ ἁγνῆς λευκὸν εὔποτον γάλα,

    τῆς τ᾽ ἀνθεμουργοῦ στάγμα, παμφαὲς μέλι,

    λιβάσιν ὑδρηλαῖς παρθένου πηγῆς μέτα,

    ἀκήρατόν τε μητρὸς ἀγρίας ἄπο

    ποτόν, παλαιᾶς ἀμπέλου γάνος τόδε•

    τῆς τ᾽ αἰὲν ἐν φύλλοισι θαλλούσης βίον

    ξανθῆς ἐλαίας καρπὸς εὐώδης πάρα,

    ἄνθη τε πλεκτά, παμφόρου γαίας τέκνα...

    Ἕλλας... μυχία τε Προποντίς καὶ στόμωμα Πόντου,

 Λέσβος ἐλαιόφυτός τε Σάμος, Χίος, ἠδὲ Πάρος,

    Νάξος, Μύκονος, Τήνῳ τε συνάπτουσ᾽ Ἄνδρος, Λῆμνον, Ἰκάρου θ᾽ ἕδος,

    - καὶ Ῥόδον ἠδὲ Κνίδον

    Πάφον ἠδὲ Σόλους, Σαλαμῖνα...

*
Μπορείτε να δείτε μια (θρυλική) παράσταση της αρχαίας τραγωδίας "Πέρσαι" 
 από το θέατρο Κουν εδώ.
*
Και ο Αλεξανδρινός Κ.Π. Καβάφης έχοντας μελετήσει την τραγωδία αναπλάθει στο ιστορικό ποίημά του ένα μέρος της:

Η ναυμαχία 
(1899; φυλαγμένα στο αρχείο)

Aφανισθήκαμεν εκεί στην Σαλαμίνα.
Οά, οά, οά, οά, οά, οά, να λέμε.
Δικά μας είναι τα Εκβάτανα, τα Σούσα,
και η Περσέπολις  — οι πιο ωραίοι τόποι.
Τι εγυρεύαμεν εκεί στην Σαλαμίνα
στόλους να κουβανούμε και να ναυμαχούμε.
Τώρα θα πάμε πίσω στα Εκβάτανά μας,
θα πάμε στην Περσέπολί μας, και στα Σούσα.
Θα πάμε, πλην σαν πρώτα δεν θα τα χαρούμε.
Οτοτοτοί, οτοτοτοί· η ναυμαχία
αυτή γιατί να γένεται και ν’ απαιτείται. 
Οτοτοτοί, οτοτοτοί· γιατί να πρέπει
να σηκωνόμεθα, να παραιτούμεν όλα,
κ’ εκεί να πηαίνουμε να ναυμαχούμε αθλίως.
Έτσι γιατί να είναι: μόλις κανείς έχει
τα περιώνυμα Εκβάτανα, τα Σούσα
και την Περσέπολιν, ευθύς αθροίζει στόλο
και πηαίνει προς τους Έλληνας να ναυμαχήσει.
Aν ναι βεβαίως· άλλο λόγο να μη λέμε: 
οτοτοτοί, οτοτοτοί, οτοτοτοί. 
A ναι τω όντι· τι μας μένει πια να πούμε: 
οά, οά, οά, οά, οά, οά.

Προφανώς είχε διαβάσει την τραγωδία, αφού χρησιμοποίησε
και το αρχαίο αισχύλειο επιφώνημα  ὀτοτοτοτοῖ/ὀτοτοτοῖ
του περσικού θρήνου κατά τον Αισχύλο στο ποίημά του.

(ασχολήθηκε δε με την αρχαία ιστορία των Περσικών και στα ποιήματα Θερμοπύλες και  Δαρείος)

*
Και ο Ο. Ελύτης στα Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας
(1982, Ο κήπος βλέπει) γράφει:

οτοτοτοί
πού 'λεγε κι ο γερο-Αισχύλος

ας τρομάξουμε μήπως και ξυπνήσει
μέσα μας η γαλήνη και η ανάγκη της ...

*
Ιστορία και Ποίηση, παρελθόν και παρόν (δημιουργοί/λογοτέχνες), μέλλον (αναγνώστες στο διηνεκές), όλα συμπλέκονται σε αέναο γαϊτανάκι στην ελληνική παράδοση αιώνων...
Παρακαταθήκη και οδοδείκτης.