40ή

... δηλαδή τεσσαρακοστή ημέρα, τελευταία ημέρα της Σαρακοστής.

πηγή εικόνας

      Αύριο Σάββατο του Λαζάρου: μια ανάσταση προάγγελος της Ανάστασης του Κυρίου που γιορτάζουμε σε μια εβδομάδα περίπου. Την Κυριακή των Βαΐων ξεκινά η Μεγάλη και Αγία Εβδομάδα (το έβδομο πόδι με το τσαρούχι του ιδιότυπου ημερολογίου της Κυρά-Σαρακοστής), η οποία θα μας οδηγήσει στην Κυριακή ημέρα της Αναστάσεως, του Πάσχα.
       Η λαογραφία των ημερών είναι πλούσια σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας. Ειδικά για το Σάββατο του Λαζάρου υπάρχουν αγερμικά τραγούδια- κάλαντα δηλαδή- ενώ τα παιδιά (και μεγαλύτεροι παλιότερα) συγκεντρώνουν αυγά που θα βαφτούν τη Μεγάλη Πέμπτη, με καλαθάκια ολοστόλιστα με λουλούδια της εποχής.

 Σήμερον έρχεται ο Χριστός, ο επουράνιος Θεός
Εις την πόλη Βηθανία, Μάρθα κλαίει και Μαρία
Λάζαρον τον αδελφό τους τον γλυκύ και γκαρδιακό τους.
Τρεις ημέρες τον θρηνούσαν, τρεις και τον μοιρολογούσαν.
Την ημέρα την Τετάρτη, κίνησε ο Χριστός για να ΄ρθει
Και εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βηθανία.
Αν εδώ ήσουν Χριστέ μου, δεν θα πέθαινε ο αδελφός μου.
Μα και τώρα εγώ πιστεύω και καλότατα ηξεύρω.
Έβγα Λάζαρε αδερφέ μου, φίλε μου, αγαπητέ μου.
Ζωντανός σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος.
Ζωντανός απελυτρώθη, αναστήθη κι εσηκώθη.
Τότε η Μάρθα, η Μαρία, τότε όλη η Βηθανία,
Δόξα τω Θεώ φωνάζουν και το Λάζαρο εξετάζουν.
Πες μας Λάζαρε τι είδες, εις τον Άδη όπου πήγες;
Είδα φόβους είδα τρόμους είδα βάσανα και πόνους.
Δώστε μου λίγο νεράκι να ξεπλύνω το φαρμάκι
της καρδίας, των χειλέων και μη με ρωτάτε πλέον. 

(κάλαντα από το Κομπότι Άρτας, πηγή) 

*

Ἦρθε ὁ Λάζαρος, ἦρθαν τὰ Βάγια,
ἦρθε τῶν Βαγιῶν ἡ ἑβδομάδα.

Ξύπνα Λάζαρε καὶ μὴν κοιμᾶσαι,
ἦρθε ἡ μέρα σου καὶ ἡ χαρά σου.

Ποῦ ἤσουν Λάζαρε; Ποῦ ἤσουν κρυμμένος;
Κάτω στοὺς νεκρούς, σὰν πεθαμένος.

Δὲ μοῦ φέρνετε, λίγο νεράκι,
πού ῾ν᾿ τὸ στόμα μου πικρὸ φαρμάκι.

Δὲ μοῦ φέρνετε λίγο λεμόνι,
Πού ῾ν᾿ τὸ στόμα μου, σὰν περιβόλι.

Ἦρθε ὁ Λάζαρος, ἦρθαν τὰ Βάγια,
ἦρθε ἡ Κυριακὴ ποὺ τρῶν᾿ τὰ ψάρια.

 ...

Βάγια, Βάγια καὶ Βαγιῶ.
τρῶνε ψάρι καὶ κολιό.
Καὶ τὴν ἄλλη Κυριακή,
τρῶνε τὸ ψητὸ τ᾿ ἀρνί.

(πηγή)

(κατά μία εκκλησιαστική εκδοχή τρώνε ψάρι την ημέρα των Βαΐων)
*

       Σε μερικές περιοχές συμμετέχουν σε πολυήμερα μάλιστα έθιμα με ιδιαίτερα τραγούδια και  χορούς (και ανά ηλικιακή ομάδα) αποκλειστικά γυναίκες (όπως οι "Λαζαρίνες" σε περιοχές της Κοζάνης), νεαρές με καθοδήγηση από μεγαλύτερες, με σκοπό την κοινωνικοποίηση των κοριτσιών, την "κυκλοφορία" τους στο χωριό, αφού γενικά ήταν περιοσμένες, εν όψει μάλιστα του Πάσχα, οπότε και θα συνάπτονταν τα συνοικέσια για μελλοντικούς γάμους !

Τσιντσιρό γαϊτάνι μάικου (= μάνα) μ’ κι αργυρό κουϊμπί, μωρ’ κι αργυρό κουϊμπί.

Έχασα το χαϊμαλί μου ποια του βρήκιτι, μωρ’ ποια του βρήκιτι...

 [απόσπασμα από τραγούδι της Αιανής στο τοπικό ιδίωμα, πηγή]

 

 [κατά τη γνώμη μου: Τσιντσιρό γαϊτάνι = αλυσιδωτό γαϊτάνι (<zincir (τουρκ.) = αλυσίδα), από τα γυναικεία χειροτεχνήματα με βελονάκι ή κέντημα- ταιριάζει και με το β΄ημιστίχιο, το αργυρό κουμπί, αναφερόμενο ίσως στη φορεσιά και τα στολίδια της]

*

       Ειδική και η γαστρονομία της ημέρας, με αναπαράσταση του νεκρού στα σάβανα Λάζαρου : τα λαζαράκια, νηστίσιμα ζυμωτά παρασκευάσματα γεμιστά με σταφίδες.

πηγή εικόνας

        Και μια ιστορία από τη λαϊκή παράδοση : ο Λάζαρος μετά την ανάστασή του δε γέλασε (ποτέ "αγέλαστος Λάζαρος", από αυτά που είδε στον κάτω κόσμο, όπως μας πληροφορούν τα κάλαντα - άραγε όπως η "αγέλαστος πέτρα" στην Ελευσίνα της θεάς Δήμητρας;), εκτός από μία περίπτωση:
όταν είδε κάποιον να κλέβει ένα σταμνί (πήλινο). Όταν τον ρώτησαν γιατί γελά, απάντησε: Βλέπω ένα χώμα να κλέβει ένα άλλο χώμα! Εξάλλου, όπως ψάλλεται για τους κεκοιμημένους :
Χοῦς εἶ, καὶ εἰς χοῦν ἀπελεύσει... 

 *

Το σχολείο έκλεισε για τις διακοπές του Πάσχα.

Καλή Ανάσταση!