Το ύφος είναι ο άνθρωπος

        ... είχε πει ο κόμης Buffon. Ασκήσεις ύφους, λοιπόν:  με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορεί να ειπωθεί μια ιστορία (ως προς την έκταση, τον πομπό, το στόχο της επικοινωνίας, τηνευρηματικότητα, τη φαντασία, τη μόρφωση, την ψυχολογική κατάσταση και τόσες άλλες παραμέτρους) ;

Ρ. Κενό (1903-1976)

         Απόσπασμα του ομώνυμου βιβλίου του Ρεϊμόν Κενό (που εκδόθηκε το 1947, αλλά η μετάφρασή του και  προσαρμογή στα ελληνικά το καθιστά και σήμερα διασκεδαστικό και ενδιαφέρον) διαβάσαμε στο εγχειρίδιο Ν. Γλώσσας της Β΄γυμνασίου. Τα παιδιά δημιούργησαν τα δικά τους κείμενα, αλλά - επηρεασμένα από το παράδειγμα του βιβλίου- έγραψαν παραλλαγές κειμένων παρόμοιου ύφους. Για έμπνευση και για όσους ενδιαφέρουν και άλλα παραδείγματα από τον Κενό, ας παραθέσουμε μερικές από τις 99 παραλλαγές, από κάποιες μόνο την αρχή  (3 αντικαταστάθηκαν από τον Έλληνα μεταφραστή Αχιλλέα Κυριακίδη, καθώς στάθηκε αδύνατο να μεταφερθούν ατα ελληνικά). Όποιος θέλει και μπορεί, ας τις συνεχίσει... Από τις εκδόσεις ύψιλον (1984).

*

Αρνήσεις

Δεν επρόκειτο ούτε για καράβι, ούτε για αεροπλάνο, αλλά για ένα μεταφορικό μέσο ξηράς. Δεν ήταν ούτε πρωί, ούτε βράδυ, αλλά μεσημέρι. Δεν ήταν ούτε μωρό, ούτε γέρος, αλλά ένας νεαρός. Δεν ήταν ούτε κορδέλα, ούτε σπάγκος, αλλά μια πλεξούδα. Δεν ήταν ούτε πομπή , ούτε τσακωμός, αλλά ένας συνωστισμός. Δεν ήταν ούτε αξιαγάπητος, ούτε κακός, αλλά στριμμένος. Δεν ήταν ούτε αλήθεια, ούτε ψέμα, αλλά μια πρόφαση. Δεν ήταν ούτε όρθιος, ούτε ξαπλωμένος, αλλά κάποιος που ήθελε να καθίσει. Δεν ήταν ούτε την παραμονή, ούτε την επαύριο, αλλά την ίδια μέρα. Δεν ήταν ούτε στο σταθμό του Βορρά, ούτε στο σταθμό της Λυόν, αλλά στο σταθμό Σαιν Λαζάρ . Δεν ήταν ούτε συγγενής, ούτε άγνωστος, αλλά ένας φίλος. Δεν ήταν ούτε βρισιά, ούτε κοροϊδία, αλλά μια ενδυματολογική συμβουλή.

Δελτίο Τύπου

Στο καινούργιο του μυθιστόρημα, που είναι κι αυτό γραμμένο με το γνωστό του μπρίο, ο διάσημος συγγραφέας Χ, στον οποίο οφείλουμε τόσα και τόσα αριστουργήματα , φέρνει στο προσκήνιο μόνο καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες, που δρουν σε μια ατμόσφαιρα καθημερινή και γνώριμη σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Η δράση ξετυλίγεται γύρω απ' τη συνάντηση σ' ένα λεωφορείο του ήρωα αυτής της ιστορίας μ' ένα πρόσωπο αρκετά αινιγματικό που τσακώνεται με τον πρώτο τυχόντα. Στο τελευταίο επεισόδιο του έργου, βρίσκουμε αυτό το μυστηριώδες άτομο να ακούει με τεράστια προσοχή τις συμβουλές ενός φίλου, μαιτρ στο θέμα της κομψότητας. Το σύνολο δίνει μια μαγευτική εντύπωση που ο Χ επεξεργάστηκε με μια σπανία ευδαιμονία.

  

Δεκαπεντασύλλαβο

Μια μέρα βρέθηκα κι εγώ στο S το λεωφορείο

κι αμέσως παρατήρησα ένα νεαρό γελοίο.

Είχε τον πιο μακρύ λαιμό που είχα δει ποτέ μου

κι επάνω στο κεφάλι του (τι ήταν εκείνο, Θεέ μου;)

ένα καπέλο μαλακό μ' ένα πλεχτό κορδόνι

ολόγυρα. Στα ξαφνικά, τον βλέπω να μαλώνει

μ' έναν πολίτη που 'δειχνε αρκετά πρεσβύτερός του

λέγοντας πως τον έσπρωχνε, καθώς στεκόταν μπρός του.

Τον κατηγόρησε άδικα πως τό 'κανε επίτη-

δες ήταν κι άλλοι βιαστικοί για να γυρίσουν σπίτι

ανέβαιναν στο λεωφορείο πού γινόταν πήχτρα

και δεν τούς αποθάρρυνε του εισπράκτορα η σφυρίχτρα.

Πάνω όμως που θ' αρπάζονταν, την κοπανάει στη ζούλα,

πάει και στρογγυλοκάθεται σε μια αδειανή θεσούλα.

Γυρίζοντας αργότερα απ' το ίδιο δρομολόγιο,

ποιον βλέπω κάτω απ' του σταθμού το μέγα ωρολόγιο;

Τον ίδιο, τον κακάσχημο, παρέα μ' έναν άλλο,

που τού 'λεγε: «Το άνοιγμα του πέτου σου είν' μεγάλο». 

Και μερικά για να τα συνεχίσετε: 

Τηλεγραφικό

ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ ΦΙΣΚΑ ΣΤΟΠ ΝΕΑΡΟΣ ΜΑΚΡΥΛΑΙΜΗΣ ΚΑΠΕΛΟ

ΠΛΕΞΟΥΔΑ ΤΣΑΚΩΝΕΤΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΥΝΕΠΙΒΑΤΗ

ΑΝΕΥ ΠΡΟΦΑΝΟΥΣ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟΠ...

Τραγούδι

Στο λεωφορείο το μεσημέρ'

- και δεν σάς κάνω τον εξπέρ -

γυρνώντας σπίτι',

βλέπω στο διάδρομο στητό

ένα γελοί-

ένα γελοί-

ένα γελοίο νεαρό...

Εσωτερικοί Μονόλογοι

Το λεωφορείο κατέφθασε γεμάτο μέχρι επάνω. -Aχ να μην το

χάσω - ευτυχώς, έχει ακόμα μια θέση για μένα...

Θεατρικό

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ

Σκηνή Πρώτη

(Στην πίσω πλατφόρμα ενός λεωφορείου S, μια μέρα, γύρω στό

μεσημέρι).

ΕΙΣΠΡΑΚΤΩΡ: 'στήριαααα!

(Οι επιβάτες τού δίνουν τα χρήματα).

Σκηνή Δεύτερη

(Το λεωφορείο σταματά).

ΕΙΣΠΡΑΚΤΩΡ: Προχωρήστε στο διάδρομο να κατέβει ο κόσμος.

Δώστε μια θέση στην κυρία. Πλήρες! Ντριλίν,

ντριλίν, ντριλίν...

Διευκρινιστικό

Σ' ένα λεωφορείο (και να μη γίνει σύγχυση με το: Εσένα λέω, φορείο!), παρατήρησα (και όχι παρατύρισα) έναν τύπο μ' ένα (και όχι τυπωμένα) καπέλο στολισμένο με (και όχι καπέλο στολής μένομε)... 

Σονέτο  

(η πρώτη 4στιχη στροφή)

Ένας φτωχοταλαίπωρος, που θύμιζεν απάχη,
μ' ένα καπέλο παρδαλό και με λαιμό μακρύ,
περίμενε- τι βάσανο!- στη στάση ένα πρωί,
νά'ρθει το λεωφορείο του για να ριχτεί στη μάχη. [...]    

Γαστρονομικό
Αφού ψήθηκα για τα καλά περιμένοντας, ανέβηκα τελικά σ' ένα φιστικί λεωφορείο, όπου οι επιβάτες μυρμηγκιάζαν σα σκουληκάκια σ' ένα πολύ γινωμένο τυρί...

Ιταλισμοί
Κοντά στο μετσοτζόρνο ήρθε το λεωφορέττο. Αβάντι! είπα μέσα μου και μ' ένα σάλτο ήμουνα τροβάτος στο γκρίζο μαρσεπιέτο του... (μπορείτε και με λέξεις από άλλη γλώσσα;) 

Αρχαίο
Προϊούσης οὖν τῆς ἑσπέρας, ᾠχόμην ἀπιὼν οἴκαδε καὶ μηδὲν κάλλιον τούτου ποιεῖν ἔχων, ἤκουον τῶν συνεπιβαινόντων πολλῶν τε ὄντων καὶ λαλιστάτων...

Άγνοια
Δεν έχω ιδέα τι ζητάν από μένα. Ναί, πήρα το S γύρω στο μεσημέρι. Αν είχε κόσμο; Σίγουρα είχε κόσμο, τέτοια ώρα. Αν είδα ένα νεαρό με μαλακό καπέλο; Δεν αποκλείεται...

Ομοιοτέλευτο
Ένα μεσημέρι, μες στο καλοκαίρι, μπήκα στο S για να με μεταφέρει στου Σαμπερέ τα μέρη.

Έκπληκτο
Τι στριμωγμένοι που ήμασταν σε κείνη την πλατφόρμα του λεωφορείου! Και τι γελοίος κι ανόητος που έδειχνε εκείνος ο νεαρός! ...
 

Λεξιπλαστικό
Λεωφοροταξίδευα πλατφορμοστριμωγμένος σ' ένα φορμαϊκομεσημβρινό χωρόχρονο κι ήμουν δίπλα σ' ένα μυξιάρη μακρυλαίμη πιλοκορδονοφόρο...

 Αναφωνήσεις

Για σκέψου! Μεσημέρι! Ώρα να πάρω το λεωφορείο! Τι κόσμος! Τι συνωστισμός είν' αυτός!...

  

Οπισθοδρομικό (= πρωθύστερο)
«Πρέπει να ράψεις άλλο ένα κουμπί στο παλτό σου», του είπε ο φίλος του. Τον ξανασυνάντησα...

Προφητικό
Σαν έρθει μεσημέρι, θα βρεθείς στην πίσω πλατφόρμα ενός λεωφορείου. Εκεί θα βρίσκονται επιβάτες στριμωγμένοι...

Γεωμετρικό
Μέσα σ' ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο, που κινείται κατά μήκος μιας ευθείας γραμμής... 

 

        Και επίσης,  βοτανολογικό, σε χρόνο ενεστώτα, αόριστο, παρακείμενο, κ.α.π... Είναι διασκεδαστικό να το προσπαθήσει κανείς!