Γκάζι - Φωταέριο

         Ένα μουσείο βιομηχανικής αρχαιολογίας στο κέντρο της Αθήνας, κομμάτι της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας της, στην οδό Πειραιώς κοντά στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, στη σκιά της Ακρόπολης. Κάπως έτσι συμπλέκονται στη χώρα μας το παρελθόν με το παρόν, οι ζωές των ανθρώπων, τα ίχνη τους στο ρου της ιστορίας...
           Εκδηλώσεις για τον ένα χρόνο λειτουργίας του μουσειακού χώρου μας έφεραν σήμερα Κυριακή με δωρεάν είσοδο στο βιομηχανικό αυτό μουσείο και ειδικά στον πέμπτο όροφο του πύργου υδαταερίου, που γενικά είναι κλειστός για το κοινό. Η θέα μαγευτική, η αποκατάσταση των κτηρίων και των μηχανών πολύ καλή, όπως και η επεξηγηματική μουσειολογική παρουσίαση του υλικού. 
      Το φωταερίο παράγεται από λιθάνθρακα, μια μορφή γαιάνθρακα, την οποία το εργοστάσιο εισήγαγε από το εξωτερικό. Ο λιθάνθρακας  θερμαινόταν σε πολύ υψηλή θερμοκρασία (πάνω από 1000^ο C).  Το φωταέριο που παράγεται στους φούρνους περιέχει διάφορα συστατικά που πρέπει να απομακρυνθούν στα καθαρτήρια, όπως  η πίσσα, η αμμωνία, η ναφθαλίνη, παραπροϊόντα που μπορούν να αξιοποιηθούν στη βιομηχανία και αλλού. Μετά τον καθαρισμό του το φωταέριο αποθηκεύεται σε μεγάλες μεταλλικές δεξαμενές, τα αεριοφυλάκια- το εργοστάσιο της Αθήνας διέθετε τέσσερα, από τα οποία σήμερα σώζονται τρία. Από την επεξεργασία του λιθάνθρακα έμενε ένα πολύ μεγάλο μέρος (περίπου 70%, όπως μας πληροφόρησαν!) υπολειμμάτων, τα οποία αξιοποιήθηκαν για την παραγωγή υδαταερίου.

καθαρτήρια και δείγματα πίσσας, ναφθαλίνης, αμμωνίας

φούρνος με το κορνούτο (στόμιο)

        Το υδαταέριο ήταν το αέριο το οποίο παραγόταν από το κωκ και την ανάμειξή του με ατμό, λειτουργώντας συμπληρωματικά στην αρχική παραγωγή φωταερίου από λιθάνθρακα, μειώνοντας έτσι το κόστος παραγωγής. Στο εργοστάσιο της Αθήνας υπήρχαν δύο μονάδες παραγωγής υδαταερίου με  ειδικούς φούρνους - αποστακτικά κέρατα (διάρκεια παραγωγής περίπου 5 ώρες). 

Ο Λυκαβηττός από τον 5ο όροφο του υδαταερίου...

... και η Ακρόπολη. Τη θέα εμποδίζουν οι καμινάδες.

 Ιστορία εργοστασίου (συνοπτικά)

       Το 1857 ο γάλλος Feraldi αναλαμβάνει το έργο του φωτισμού της Αθήνας με φωταέριο. Ο δήμος Αθηναίων παραχωρεί στο γάλλο επιχειρηματία το προνόμιο της εκμετάλλευσης του φωταερίου για 50 χρόνια. Έκτοτε, το φωταέριο θα φωτίσει τους αθηναϊκούς δρόμους για περίπου 60 χρόνια.

Μια καλαίσθητη λεπτομέρεια

      Το 1887 ο Serpieri αναλαμβάνει τη διοίκηση του εργοστασίου. Μια περίοδος ακμής αρχίζει για τη μικρή μονάδα φωταερίου της Αθήνας, καθώς  αεριοφυλάκια, ατμολέβητες, ατμομηχανές, μονάδες καθαρισμού και άλλα κτήρια ανεγέρθηκαν σταδιακά μέσα στο οικόπεδο έκτασης περίπου 30 στρεμμάτων, καθώς επεκτάθηκε η χρήση του φωταερίου σε σπίτια και εργοστάσια.

βιομηχανικό/μηχανολογικό τοπίο!

           Το 1938 η επιχείρηση περιέρχεται στο δήμο Αθηναίων, ενώ το 1952 ιδρύεται η Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου Αθηνών (Δ.Ε.Φ.Α). Μεταπολεμικά το φωταέριο χάνει συνεχώς έδαφος σε σχέση με τον ηλεκτρισμό και τις νέες μορφές ενέργειας και οι φούρνοι του εργοστασίου έσβησαν οριστικά το 1984. Το 1986 ο χώρος χαρακτηρίζεται διατηρητέο ιστορικό μνημείο και το 1999 φιλοξενήθηκαν οι πρώτες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας το χώρο ως την Τεχνόπολη του δήμου Αθηναίων για διάφορες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Γλυπτό για την Ειρήνη

Πηγή πληροφοριών (και μια ψηφιακή συλλογή) από την ιστοσελίδα του Μουσείου,  εδώ.