Μαηνικόλας

     Έτσι αποκαλείται - σε περιοχές της Πελοποννήσου κυρίως (Αργολίδα, Ηλεία, Μάνη, Λακωνία)- η σημερινή ημέρα, κατά την οποία η εκκλησία εορτάζει τη μνήμη ενός γεγονότος που συνέβη στα βυζαντινά χρόνια και σχετίζεται με τον Άγιο Νικόλαο, τη μετακομιδή του λειψάνου του στο Μπάρι της Ιταλίας. Πανήγυρη άγνωστη στους πολλούς, αλλά πολύ σημαντική σε όλη την ελληνική επαρχία, ακόμα και στις μέρες μας!

εικόνα του Αγίου Νικολάου
από τη μονή του στη Λευκάδα
(Ι.Μ.Δ.Ι)

       Και μάλιστα ο «Μαηνικόλας» εορτάζεται τρεις φορές μέσα στο Μάιο : 9, 10 και 20 Μαΐου (ανακομιδή-πάροδος/διέλευση-μετακομιδή), με αυτό το ωραίο παιγνιώδες όνομα: Μάης- Άη (=άγιος)- Νικόλας.  Και καλά, τι σχέση έχει αυτό με τα μαθήματά μας στη Β΄ γυμνασίου; Και όμως, η ομορφιά του πολιτισμού μας είναι ακριβώς αυτή : όλα συνδέονται  αρμονικά μεταξύ τους στο δικό μας παρόν.

εικόνα της μετακομιδής, 17ος αιών, Πολωνία

        Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε τον 3^ο αιώνα (Ρωμαίος πολίτης) στα Πάταρα της Λυκίας (Μ. Ασία, νότια). Στη Λυκία, όπως αναφέρεται στην Ιλιάδα,  σκότωσε ο Πάτροκλος τον Σαρπηδόνα και το έπος έγινε έμπνευση για ποίημα του Κ.Π.Καβάφη  (που είδαμε ακροθιγώς στην εργασία μας στα Κείμενα εδώ).

      Ήταν γνωστός κληρικός για τη φιλανθρωπία του κρυφά και ανώνυμα (βραδινές ώρες- γνωστό περιστατικό με την προίκα που εναπόθεσε για τρία φτωχά κορίτσια!). Για το λόγο αυτό στη δύση συνδέθηκε το όνομά του, Σάντα Κλάους (=Άγιος Νικόλαος),  με  τα δώρα (και εμείς τον μπερδεύουμε με τον δικό μας Άγιο Βασίλειο…).

       Έζησε τους διωγμούς του Διοκλητιανού και έλαβε  μέρος, μετά την αναγνώριση του Χριστιανισμού, στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο (το 325 μ.Χ. στη Νίκαια, τη θυμάστε; ). 

       Έγινε προστάτης των ναυτικών, γιατί σε ένα ταξίδι του στους Αγίους Τόπους με την προσευχή του έσωσε από την  τρικυμία το πλοίο στο οποίο επέβαινε. Έγινε δε επίσκοπος Μύρων Λυκίας μέχρι και τον 4^ο αιώνα, οπότε και πέθανε. Μετά το θάνατό του το λείψανό του ανέβλυζε μύρο.

αρχαίοι τάφοι στη Λυκία

 *

       Χρόνια μετά,  μεταφερόμαστε στον 11^ο αιώνα, στο Βυζάντιο, το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος. Ήδη το 1071 οι Βυζαντινοί έχουν υποστεί μεγάλη ήττα στο Μαντζικέρτ από τους Σελτζούκους και μέρος της Μ. Ασίας βρίσκεται στα χέρια του σουλτανάτου. Η δε πρωτεύουσα του κατεπανάτου της Ιταλίας, η αρχαία Βάρις (= το Μπάρι), στα χέρια των Νορμανδών. 

ο ναός του Αγίου στα Μύρα:
από έκδοση του ιδρύματος Ωνάση,
που χρηματοδότησε την αναστήλωση

       Αυτοκράτορας το 1087 έχει αναλάβει ο Αλέξιος ο Α΄ της δυναστείας των Κομνηνών. Η κατάσταση στην περιοχή όπου βρίσκεται το λειψανο του Αγίου είναι δύσκολη και αυτό εκμεταλλεύονται  Ιταλοί ναυτικοί από το Μπάρι και παίρνουν τα λείψανα στην Ιταλία με το πλοίο τους (κατ΄άλλους οι Βυζαντινοί συναίνεσαν στην μετακομιδή φοβούμενοι λεηλασία των λειψάνων από τους Σελτζούκους). Έτσι το Μάιο του 1087 ένα πλοίο με το λείψανο του Αγίου Νικολάου καταπλέει στο λιμάνι του Μπάρι μετά από δίμηνο περίπου ταξίδι. Όπου σταμάτησε το πλοίο στην πορεία του αυτή χτίστηκαν ναοί και η προφορική παράδοση αυτή υπάρχει μέχρι και σήμερα σε διάφορες περιοχές: στην Κύπρο, τη Δυτική Ελλάδα ( Ηλεία, Αχαΐα), τη Ζάκυνθο, τη Λευκάδα κ.α. που εορτάζουν σήμερα. Σε εκκλησία που χτίστηκε στο Μπάρι της Ιταλίας σε κρύπτη παρέμεινε κρυμμένο το λείψανο για πάνω από 850 χρόνια. Το 1953 λόγω ανακαίνισης ανευρέθη σε ένα «άγιο υγρό ή λάδι» (= μύρο) ή στείρο υγρό, όπως είπαν οι επιστήμονες. 

Ο ναός (βασιλική) του Αγίου στο Μπάρι

*

     Σήμερα, λοιπόν, εορτή και στην Αθήνα, στον Άγιο Νικόλαο Φιλοπάππου (κάπου εκεί που πάμε περίπατο!), με μια σεμνή ουσιαστική τελετή κατά την αρχαία τάξη. Γιατί , όπως είδαμε και στον «Μικρό πρίγκιπα» :  (στη ζωή) Σ' όλα χρειάζεται κάποια τελετή.

         - Τι είναι τελετή;, είπε ο μικρός πρίγκιπας.

         - Είναι κι αυτό κάτι που πολύ παραμελήθηκε, είπε η αλεπού.

Και ευτυχώς που υπάρχουν έτσι σοφά οργανωμένες  οι διακοπές και ο εορτολογικός κύκλος του χρόνου, γιατί αλλιώς:  όλες οι μέρες θα μοιάζαν μεταξύ τους, κι εγώ δε θα είχα καθόλου διακοπές.

Και όπως έλεγαν και οι αρχαίοι (Δημόκριτος) : «Βίος  ἀνεόρταστος μακρὴ ὁδὸς ἀπανδόκευτος»…

Η εικόνα του Αγίου ανθοστόλιστη (ήττα εικονοκλαστών, θυμόμαστε;), η μουσική μπάντα  και ο λαός που ακολουθεί τη λιτανεία- μήπως και στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχαν μέσα στο χρόνο οι γιορτές και μάλιστα οι πομπές, όπως στα Παναθήναια με ανάβαση στον ιερό Βράχο και το ναό της Αθηνάς στον Παρθενώνα για την προσφορά του πέπλου; Και με σεβασμό οι άνθρωποι από τα μπαλκόνια και το δρόμο, οι παππούδες που σηκώθηκαν όλοι από το καφενείο… Και τέλος, η θρησκευτική πομπή κλείνει με τον Εθνικό Ύμνο. Πώς το λέει και το βιβλίο της ιστορίας μας για την οθωμανοκρατία; Μια από τις βασικές δυνάμεις επιβίωσης του Ελληνισμού υπήρξε και η Εκκλησία (σ. 134 -  παρά τις στρεβλώσεις και κάποια αρνητικά).
       Να πώς σύνδεονται παρελθόν και παρόν, αρχαιότητα και Βυζάντιο, καθημερινότητα και γιορτή, σχολείο και σχόλη,  όλα σε ένα πρωινό…

*

Δείτε για την ημέρα και κείμενο από τον Συναξαριστή, από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού.