Σεπτεμβριανά 1955 - Κωνσταντινούπολη

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας στα ερείπια,
Παναγία του Βελιγραδίου μετά τα Σεπτεμβριανά

         Η νύχτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου 1955 χαρακτηρίζεται ως ελληνική " νύχτα των κρυστάλλων"  και του "αγίου Βαρθολομαίου". Η ελληνική οικονομική δραστηριότητα στο κέντρο κυρίως της Κωνσταντινούπολης (Πέραν), αλλά και σπίτια, σχολεία, εκκλησίες, ιδρύματα Ελλήνων μειονοτικών στην Πόλη (και λίγων άλλων μη μουσουλμάνων) καταστράφηκαν με μια οργανωμένη εξόρμηση και  επίθεση κατευθυνόμενου "τουρκικού όχλου". Αφορμή στάθηκε η προβοκάτσια της Τουρκίας με εκρηκτικό μηχανισμό στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης (και το παρακείμενο δήθεν σπίτι του Κεμάλ πασά), σχετιζόμενη με την εξέλιξη του Κυπριακού Ζητήματος.

      Το σχέδιο είχε άριστα οργανωθεί, αφού μέρες πριν στρατολογήθηκαν άτομα από διάφορες περιοχές της Τουρκίας, μεταφέρθηκαν με κάθε μέσο (σιδηροδρόμους, ταξί, λεωφορεία και πλοία), εφοδιάστηκαν με ρόπαλα, αξίνες, λοστούς, βενζίνη, δυναμίτιδα. Ακόμη συντάχθηκαν οι κατάλογοι των στόχων σε κάθε συνοικία και σημαδεύτηκαν την κατάλληλη στιγμή τα ελληνικά κτήρια. Τέλος, εκπαιδεύτηκαν οι αστυνομικοί και στρατιώτες με πολιτικά που θα ελάμβαναν μέρος στη λεηλασία και θα κατηύθυναν το πλήθος, ενώ αργότερα θα έπαιζαν τον ρόλο των ειρηνοποιών.
      Σύμφωνα με δημοσίευμα της 12 Αυγούστου 2008 της εφημερίδας Ραντικάλ, τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955 εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης είχαν οργανωθεί από το Γραφείο Ειδικού Πολέμου (Özel Harp Dairesi).

     Οι πρώτες συγκεντρώσεις και ομιλίες ξεκίνησαν κατά τις 4:30 το απόγευμα, ενώ οι πρώτες ταραχές πρέπει να ξεκίνησαν γύρω στις 5:30 (η ώρα έναρξης των τουρκικών επιθέσεων ποίκιλλε από συνοικία σε συνοικία). Επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων και των περιουσιών τους έλαβαν χώρα και στην ευρωπαϊκή και στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και στις νήσους Χάλκη και Πρίγκηπο, από Τούρκους που μεταφέρθηκαν εκεί με πλοιάρια.

Ρωμέικοι στόχοι των Σεπτεμβριανών (πηγή)

       Λεηλάτησαν, έκλεψαν, βανδάλισαν, κατέστρεψαν, έκλεψαν, ξυλοκόπησαν, βίασαν... Πολλοί ιερωμένοι ξυλοκοπήθηκαν αγριότατα, άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν:«Η Κύπρος είναι τουρκική», ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι σε κάποιο ιεροδιάκονο έγινε αναγκαστική περιτομή. Ο  Παμφίλου Γεράσιμος και ο ηλικιωμένος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ενώ ο Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παραφρόνησε από τους ξυλοδαρμούς και ύστερα από λίγο απεβίωσε. 

     Περιουσίες και ζωές καταστράφηκαν...Το χτύπημα στην ομογένεια υπήρξε ισχυρότατο, οι αντιδράσεις του ελλαδικού κράτους χλιαρότατες. Οι ζημίες ανήλθαν σε αστρονομικά ποσά- φυσικά ελαχιστότατες αποζημιώσεις δόθηκαν...Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών υπολόγισε ότι μόνο οι ζημιές που υπέστησαν οι εκκλησίες ξεπερνούσαν τα 150 εκατομμύρια δολάρια της εποχής.  Τα μεσάνυχτα κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος.
πηγή

Για περισσότερες φωτογραφίες: Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών.

Διαβάστε το αφιέρωμα της Καθημερινής : Επτά Ημέρες- Σεπτεμβριανά 1955.

Και το εξαιρετικό άρθρο του Βλάση Αγτζίδη (και στο ιστολόγιό του)  ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ: Το μεγάλο πογκρόμ στην Κωνσταντινούπολη