Σάββατο 31 Μαΐου 2014

Μυστράς...

   Από τη Βυζαντινή Καστροπολιτεία, το δεσποτάτο του Μωρέως, του Μυστρά  ή Μυ(τ)ζηθρά (που δημιουργήθηκε μετά τη μάχη της Πελαγονίας το 1259) ξεκίνησε η τελευταία πράξη του δράματος. 
το κάστρο και το ανάκτορο, στο βάθος ο κάμπος και η σύγχρονη Σπάρτη
          Από τον Οκτώβριο του 1443 μέχρι το 1449 δεσπότης του Μυστρά ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, οπότε στέφθηκε στις 6 Ιανουαρίου αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους και αναχώρησε για την πρωτεύουσα, την Κωνσταντινούπολη.
Το σημείο όπου έγινε η στέψη στον Άγιο Δημήτριο (μητρόπολη),
 με το δικέφαλο
Ανάκτορα, αρχοντικά, πύλες αγιογραφίες και πέτρες, γκρεμίσματα, βλάστηση :
Παλαιολόγοι, Φραγκόπουλοι, Γεώργιος Πλήθων (Γεμιστός).
Σήμερα σιωπή...
 Έγραφε ο Γ. Ρίτσος (1954, απόσπασμα) :  Η δίψα στο Μυστρά

Ήλιος κονταρομάχος, παντοκράτορας της ερημιάς.
Αγριοσυκιές δυναστεύοντας τ' αρχαία ερείπια,
τρούλλοι σιωπής με κόκκινα κεραμίδια,
αγκάθια ανάμεσα στα σφιγμένα δόντια της πέτρας.
Ο μαρμάρινος δικέφαλος στο νάρθηκα
φθαρμένος απ' τα πέλματα χρόνων και χρόνων,
μόλις ανοίγοντας τα μάτια του στο τελευταίο βυζαντινό μισόφωτο.

Διψούσαμε. Κ' οι παραπόταμοι τον Ευρώτα άσπρα γυμνά χαλίκια
άσπρα γυμνά κόκκαλα, κ' οι πικροδάφνες σκονισμένες
κοιτάζοντας τον παντοκράτορα ήλιο, τον τύραννο, τον αδυσώπητο.
 …
Κι αυτός ο ορμητικός άγγελος,
σταματημένος στη στάση της ορμής,
τι έρχεται ν' αναγγείλει,
ποιο πένθος του κρίνου,
ποιο θάνατο με τον κρίνο,
ποια νίκη, ποια ευτυχία του κρίνου;

*
Δείτε ένα βίντεο με θέμα το Μυστρά εδώ.
Και ιστοσελίδες : αυτή και αυτή.

Πέμπτη 29 Μαΐου 2014

Κωνσταντινούπολη: 561 χρόνια

 Επέτειος Αλώσεως
Τρίτη 29 Μαΐου 1453
*
       Η άνιση -και με προδιαγεγραμμένο το τέλος- μάχη είχε αρχίσει τα ξημερώματα, η Βασιλεύουσα είχε καταληφθεί μέχρι το μεσημέρι. Τέτοια ώρα, απόγευμα, ίσως και οι κραυγές πόνου να είχαν σιγήσει- λεηλασίες, αγριότητες...  Τίποτα δε θύμιζε την πρωτεύουσα της χριστιανικής αυτοκρατορίας της ελληνικής ανατολής (όπως διαβάσαμε και στο βιβλίο μας).  Το προηγούμενο  βροχερό δειλινό στο Βόσπορο  (πατήστε για να ακούσετε το κομμάτι του Στ. Σπανουδάκη) ήταν τόσο κοντά και τόσο διαφορετικό!  Δείτε και άλλες σχετικές αναρτήσεις εδώ κι εδώ.
*
Οι τελευταίες ώρες του αυτοκράτορα τραγικές, μοναχικές...
λεπτομέρεια από το άγαλμα του
Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου
στην πλατεία Μητροπόλεως (Αθήνα)
και  το Μυστρά : περικνημίδες...

"... πλείονας κεφάλας τῶν άναιρεθέντων ἔπλυναν, εἰ τύχοι καί τήν βασιλικήν γνωρίσωσι, καί οὐκ ἡδυνήθησαν γνωρίσαι αὐτήν, εἰ μή τό τεθνεώς πτῶμα τοῦ Βασιλέως εὐρόντες ὄ ἐγνώρισαν ἐκ τῶν βασιλικῶν περικνημίδων… ένθα  χρυσοί ἀετοί ἦσαν γεγραμμένοι."


Το ακέφαλο πτώμα αναζητήθηκε και αναγνωρίστηκε 
από τις περικνημίδες με το δικέφαλο αετό.

*
          Πολύ πριν την Άλωση του 1453 η Κωνσταντινούπολη, η υπερχιλιόχρονη πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, βρισκόταν σε παρακμή, ειδικά μετά τη δήωση από τους Σταυροφόρους (1204).  Μια αξιόλογη προσπάθεια από το εξωτερικό προσπαθεί να αποκαταστήσει εικονικά το μεγαλείο των κτισμάτων της Βασιλεύουσας... Αρκετές εικόνες είδαμε στις παρουσιάσεις της ιστορίας στην τάξη. Προέρχονταν από αυτή την ιστοσελίδα: www.byzantium1200.com .  Αξίζει να την επισκεφτείτε.
       Ακόμα πιο εντυπωσιακά ωστόσο είναι τα βίντεο με κίνηση και ήχο, τα οποία μεταδίδουν ακόμα καλύτερα τη αίσθηση της Πόλης (ή μια υπόθεση, τελοσπάντων). 
Δείτε μερικά αντιπροσωπευτικά:

Αγία Σοφία (εξωτερικά, φιάλη)
Θαλάσσια τείχη
Λιμήν (λιμάνι) Θεοδοσίου
Αρματοδρομία στον Ιππόδρομο
Φόρος Κωνσταντίνου
Μονή Χώρας
Χρυσή Πύλη
Εφοδιασμός  νερού στην Πόλη

*
[Σήμερα γράψαμε ιστορία (β΄γυμνασίου). Επετειακό, τυχαίο; Ελπίζω να μάθαμε κάτι αυτή τη  χρονιά και να αγάπησαν έστω και λίγο το τόσο παρεξηγημένο Βυζαντιο οι νεαροί μαθητές και μαθήτριες -κάποιοι, έστω;]
άποψη της τάξης μας με το "βυζαντινό ψηφιδωτό" μας ,
ανάμεσα στα αρχαία ρητά και τους ποιητές (Γ. Ρίτσος, Κ.Π.Καβάφης, ποίηση Ελύτη)

Τετάρτη 28 Μαΐου 2014

Μουσική στο... Μουσείο

       Με κοινή ετυμολογικά αφετηρία οι δύο λέξεις- τι πιο φυσικό, λοιπόν, από μια συναυλία στην "Αίθουσα του Βωμού" του κατεξοχήν Μουσείου, του Εθνικού Αρχαιολογικού; (Φυλλομετρήστε μια θαυμάσια έκδοση διαδικτυακή  εδώ ).
Με φόντο μαρμάρινα εκθέματα...
Ένα πιάνο και μία φωνή
Δημήτρης Μπουζάνη και σοπράνο Τόνια Αβδελοπούλου σε έναν  "Αγάπης Αγώνα" : ελληνικά και ξένα τρυφερά τραγούδια (από Μοντεβέρντι, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ρότα κ.α.).

Και ένα ενδιαφέρον θέμα: χέρια...
Από τη σύντομη περιδιάβαση.

Για πολλοστή φορά βόλτα στη έκθεση του Ναυαγίου...

Τρίτη 27 Μαΐου 2014

Κ.Π. Καβάφης και Βυζάντιο (ποιητικές συνομιλίες)

       Η ενασχόληση του Καβάφη με τη βυζαντινή ιστορία δεν εστίασε μόνο στον Ιουλιανό, κεντρικό πρόσωπο (σε ιστορικό μεταίχμιο, στην τελευταία σύγκρουση χριστιανισμού – ειδωλολατρίας , λίγο πριν την τελική επικράτηση του πρώτου- συμβατικά, διότι ουσιαστικά ως διαδικασία υπήρξε μακρόχρονη) σε αρκετά ποιήματά του -δημοσιευμένα ή στο αρχείο του :  από το 1896 (Ο Ιουλιανος εν τοις Μυστηρίοις) μέχρι το τέλος της ζωής του στο τελευταίο  Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας (1933), δηλαδή  καθ΄ όλη τη διάρκεια της ποιητικής του δραστηριότητας.
      Ούτε εστίασε μόνο στον "ένδοξό μας βυζαντινισμό", αλλά αναφέρθηκε και σε γνωστούς μας από τη φετινή ιστορία αυτοκράτορες και άλλα "βυζαντινά" πρόσωπα. Είναι δε εντυπωσιακή η ευρυμάθειά του όχι μόνο περί τους αρχαίους συγγραφείς , όπως ο Όμηρος όπως είδαμε π.χ.  εδώ και εδώ , ή την ύστερη αρχαιότητα, που τον απασχολεί σε πλείστα ποιήματα, αλλά και περί τη βυζαντινή ιστορία και τα  βυζαντινά κείμενα. Ο Γ. Σεφέρης (Δοκιμές) αναφέρει τη δηλωμένη από τον ίδιο τον ποιητή εμβριθή μελέτη του αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού.

Μια σταχυολόγηση καβαφικών ποιημάτων με βυζαντινή χροιά...
(και στο τέλος επιπλέον ποιητικά σχόλια από τη 
βυζαντινολόγο Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ)
*

Ιουστινιανός Α ΄  527-565


ΤΗΣ ΑΝΕΚΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
 (1923)

Συχνά το βλέμμα του Ιουστινιανού
φρίκην και βδελυγμίαν ποιούσε στους θεράποντάς του.
Κάτι υποπτεύονταν αυτοί που δεν τολμούσαν να το πούν˙
όταν τυχαίως μια νύχτα βεβαιωθήκαν
πως ήταν απ’ την Κόλασι βγαλμένος δαίμων:
βγήκεν απ’ το δωμάτιο του αργά, και γύριζεν,
ακἐφαλος στες αίθουσες του παλατιού.

[Προφανώς γνώριζε την Απόκρυφη Ιστορία μεγάλου βυζαντινού  ιστορικού/ ιστοριογράφου Προκόπιου στην αυλή του Ιουστινιανού, που έγραψε πολλά εγκωμιαστικά σχετικά με τον αυτοκράτορα, αντιπαθούσε όμως τη Θεοδώρα. Μάλιστα -μάλλον μετά το θάνατο του Ιουστινιανού- καταφέρεται εναντίον και των δύο αναφερόμενος στη δαιμονική φύση τους.]

*
Λέων ο Γ' ο Ίσαυρος (717-741)
πρωτεργάτης της εικονομαχικής κρίσης  
αριστερά ο Κόνων- Λέων Γ΄

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΚΟΝΩΝ 
(1926)

Ά πατριάρχη αγαθέ, ά πατριάρχη ενάρετε
μη βαυκαλίζεσαι πού είναι αδύνατον 
καθαίρεσις να γίνει των αγίων εικόνων, 
αφού δεν φάνηκεν ακόμη ο αυτοκράτωρ Κόνων.

Ά πατριάρχη δυστυχή μη βαυκαλίζεσαι˙
ο απαίσιος Λέων, να, μπήκε στην αίθουσά σου
και τ' όνομά του τώρα θα σου πεί.

 [Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Κόνων (και ο Καβάφης το γνώριζε!),  καθαίρεσε τον εικονόφιλο πατριάρχη Γερμανό. Άλλαζαν ενίοτε όνομα με τη στέψη, συνήθεια που ακολουθούσαν μέχρι και τη σύγχρονη εποχή βασιλείς.]

Μιχαήλ Γ΄ (842-867) 
τελευταίος αυτοκρατορας της δυναστείας του Αμορίου, γιος Θεοφίλου και Θεοδώρας,  έμεινε γνωστός στην ιστορία με το παρωνύμιο Μέθυσος  

Ίμενος
(απόσπασμα- 1915, 1919)

...στους άσωτους καιρούς του τρίτου Μιχαήλ.

*
Μακεδονική Δυναστεία

    
Φυγάδες

(1914) 

Πάντα η Αλεξάνδρεια είναι. Λίγο να βαδίσεις
στην ίσια της οδό που στο Ιπποδρόμιο παύει,
θα δεις παλάτια και μνημεία που θ' απορήσεις.
Όσο κι αν έπαθεν απ' τους πολέμους βλάβη
όσο κι αν μίκραινε, πάντα θαυμάσια χώρα.
Κ' έπειτα μ' εκδρομές, και με βιβλία, 
και με σπουδές διάφορες περνά η ώρα.
Το βράδυ μαζευόμεθα στην παραλία

ημείς οι πέντε (με ονόματα όλοι
πλαστά βεβαίως) κι άλλοι μερικοί Γραικοί
απ' τους ολίγους όπου μείνανε στην πόλι.
Πότε μιλούμε για εκκλησιαστικά (κάπως λατινικοί
μοιάζουν εδώ), πότε φιλολογία.
Προχθές του Νόννου στίχους εδιαβάζαμε.
Τι εικόνες, τι ρυθμός, τι γλώσσα, τι αρμονία.
Ενθουσιασμένοι τον Πανοπολίτην εθαυμάζαμε.
Έτσι περνούν η μέρες, κ' η διαμονή
δυσάρεστη δεν είναι, γιατί, εννοείται,
δεν πρόκειται νάναι παντοτεινή.
Καλές ειδήσεις λάβαμε, και είτε
από την Σμύρνη κάτι γίνει τώρα, είτε τον Απρίλιο
οι φίλοι μας κινήσουν απ' την Ήπειρο, τα σχέδιά μας
επιτυγχάνουν, και τον ρίχνουμεν ευκόλως τον Βασίλειο.
Και τότε πια κ' εμάς θάρθ' η σειρά μας.

[το ποίημα αναφέρεται στην εξορία του πατριάρχη Φωτίου την περίοδο 867-877, επί αυτοκράτορα Βασιλείου  Α΄(867-886). Τότε συνέταξε τη Μυριόβιβλο.]

Δευτέρα 26 Μαΐου 2014

250η

... δημοσιευμένη ανάρτηση. 
Σούνιο, ναός Ποσειδώνα
Μνημονεύτηκε η 100η, 150% αύξηση και η σημερινή ανάρτηση είναι επετειακή μιας και ήδη εδώ κι ένα μήνα το παρόν ιστολόγιο έκλεισε ένα χρόνο. Μια φωτογραφία από την υπέροχη αττική γη μας, μέρα ζεστή και λαμπερή, με τα καφεκίτρινα της γης,  τα γαλαζοπράσινα της θάλασσας, 
το άσπρο των μαρμάρων.

 
*
Αρχαίο θέατρο Θορικού, Λαύριο
Αυτοκριτική για το ιστολόγιο: 
Ξεκίνησε χαλαρά, έγινε "ημερολόγιο" των δραστηριοτήτων  μας  στην τάξη 
και (μερικώς) επικοινωνίας, "αποθήκη" υλικού.  Ιδέες που έχουμε ή παίρνουμε  
και με τις οποίες μπολιάζουμε τη δουλειά μας.
ΔΑΣΚΑΛΕ ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΕΣ... : διαπιστώνω ότι η αρχική χαλαρότητα και η βιασύνη πληκτρολόγησης των κειμένων είχε ως αποτέλεσμα αρκετά- ΕΚ ΠΑΡΑΔΡΟΜΗΣ βέβαια- ΛΑΘΑΚΙΑ & ΑΒΛΕΨΙΕΣ  (ορθογραφικές, συντακτικές).  Ό,τι εντοπίζετε να το αναφέρετε, εκτιθέμεθα...! Διορθώνω ξαναδιαβάζοντας παλιές αναρτήσεις. Ελπίζω να κατατεθεί καλύτερο και ουσιαστικότερο υλικό. Καλή μας συνέχεια.

Σάββατο 24 Μαΐου 2014

Ἑλλήνων προμαχοῦντες Ἀθηναῖοι


...Μαραθνι  
χρυσοφόρων Μήδων στόρεσαν δύναμιν.
*
       Με αυτό το επίγραμμα ο περίφημος Σιμωνίδης ο Κείος απαθανάτισε ποιητικά τη μεγαλειώδη και κοσμοϊστορική νίκη των Ελλήνων- των Αθηναίων και χιλίων οπλιτών από τις Πλαταιές, αφού οι Σπαρτιάτες για θρησκευτικούς λόγους, στην πραγματικότητα λόγω φιλαρχίας, δεν μετείχαν στον κοινό αγώνα- στο Μαραθώνα, με αρχηγό τον Αθηναίο στρατηγό Μιλτιάδη.

Ανδριάντας του Μιλτιάδη στον τύμβο Μαραθώνα
        Οι Πέρσες  αποβιβάστηκαν στην παραλία του Σχινιά. Οι αντίπαλοι τηρούσαν εφεκτική στάση. Τελικά η μάχη ξεκίνησε στις 12 Σεπτεμβρίου του 490 π.Χ. κατά τις 5 το απόγευμα και ενώ τα περσικά άλογα είχαν δεθεί στα ιπποφορβεία. Ο Μιλτιάδης επέλεξε αυτή τη στιγμή για να αποφύγει την επίθεση των Περσών ιππέων και ακολούθησε για πρώτη φορά τη  "δρομαία έφοδο": αιφνιδιαστική μανιασμένη επίθεση τα τελευταία 200 μ. μέχρι τον εχθρό (σε απόσταση 1,5 χλμ.), και μάλιστα με αδύνατο κέντρο και ενισχυμένες πτέρυγες, ώστε να περικυκλωθεί με αυτό το τέχνασμα ο εχθρός. 
Ελιές και κυπαρίσσια για τους νεκρούς...
       Σε τρεις περίπου ώρες η μάχη είχε κριθεί : οι υπέρτερες δυνάμεις της "ύλης" νικήθηκαν από τους ολιγάριθμους πολεμιστές του "πνεύματος": 6.400 Πέρσες νεκροί, 192 Αθηναίοι, 11 Πλαταιείς. Η νύχτα εν τω μεταξύ βοηθά τους υπόλοιπους Πέρσες να αποπλεύσουν. Ο Φειδιππίδης (ή Φιλιππίδης) πεζός τρέχει στην Αθήνα (30 χλμ περίπου), δίνει το μήνυμα "Νενικήκαμεν" και ξεψυχά. Ο Μαραθώνιος προς τιμήν του είναι παγκόσμιας εμβέλειας αγώνας.
Ο τύμβος των Αθηναίων
       Ο τύμβος των 192 Αθηναίων με λιγοστά κτερίσματα. Στην κορυφή του υπήρχαν 10 πλάκες με τα ονόματα των νεκρών ανά φυλή, τόπος προκυνήματος για τους Αθηναίους εφήβους για δεκαετίες... Πολλοί ισχυρίζονταν ότι άκουγαν στην περιοχή φωνές, ιαχές πολεμιστών, κλαγγή όπλων, ποδοβολητά για πολλά χρόνια...
από τη Μάχη του Μαραθώνα στο
μουσείο του Οντάριο (Καναδάς) πηγή
από τα εκθέματα του Μουσείου
       Εκεί πολέμησε και ο Αισχύλος, θεωρώντας το γεγονός σημαντικότερο από το ποιητικό του έργο, όπως δηλώνει το επίγραμμα: 
Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεύθει
μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·
ἀλκὴν δ’ εὐδόκιμον Μαραθώνιον ἄλσος ἂν εἴποι
καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος 
Το Μουσείο Μαραθώνα: μικρό, με ωραία εκθέματα
Μεταξύ άλλων και τα εξαίσια αγάλματα αιγυπτιακών
 θεοτήτων από την - κλειστή!- Μπρεξίζα
Και το μεσοελληνικό νεκροταφείο Βρανά (2000-1600 π.Χ.)
δίπλα στο Μουσείο, με φοβερό στέγαστρο
*
Για όσους δεν μπορούν να επισκεφθούν το Μουσείο:  μπορείτε να φυλλομετρήσετε την έκδοση από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Λάτση


*
Για τη μάχη του Μαραθώνα
γιορτάστηκαν τα 2.500 χρόνια το 2010:

*
Και μια εικασία αναπαράστασης της μάχης από τους ζωγράφους
Πολύγνωτο και  Μίκωνα στην Ποικίλη Στοά της Αρχαίας Αγοράς
*
     Στην επιστροφή από Πεντέλη και από τη μονή Νταού ή Ταώ  (Μεταμορφώσεως του Σωτήρος), ονομασία από τα ίχνη επιγραφής παλαιού βυζαντινού μοναστηριού, με μεγάλη ιστορία (και καταστροφών...). 
       Επί τουρκοκρατίας το 1680 αγαρηνοί πειρατές που λεηλατούσαν τα παράλια της Ραφήνας από πληροφορίες μέσω σήραγγας αιφνιδίασαν τους 179 μοναχούς στην πασχαλινή λειτουργία και τους κατέσφαξαν με ανείπωτη βία. Μόνο ένας που έλειπε από τη μονή επέζησε και, όταν επέστρεψε, αφού βεβαιώθηκε ότι οι πειρατές που είχε δει απέπλευσαν, αντίκρισε το αποτρόπαιο θέαμα. Οι μαρτύσαντες μοναχοί έμειναν στην αφάνεια μέχρι τη δεκαετία του '60, οπότε  εργασίες στη μονή έφεραν στο φως ευωδιάζοντα οστά. Εικόνες από ιστότοπο σχετικό με τη μονή: