Μουσεία...

     Σε συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης μερικά στιγμιότυπα από την περιπλάνηση στην ωραία- μπορώ να πω περπατώντας τη και πάλι- ΑΘήνα και τα μουσεία της. Αρχή με το Μουσείο Κανελλοπούλου στην Πλάκα. Πρώτη φορά σε αυτό το μουσείο-ιδιωτική συλλογή, με επανέκθεση αξιόλογων θησαυρών από την προϊστορία μέχρι τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους (μερικά από τα εκθέματα εδώ). Ξενάγηση πολύ ενδιαφέρουσα από τον επιμελητή του μουσείου δρ. Ζαρκάδα.

Η είσοδος του μουσείου-αρχοντικού.
Η φωτογράφιση στο εσωτερικό απαγορεύεται.

    Επίσκεψη στον παρακείμενο μικροσκοπικό βυζαντινό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (11ος αιών, τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο). 
 

Το εσωτερικό του ναού με εμφανή το σταυρό...

     Ευκαιρία να περπατήσουμε στον αρχαίο Περίπατο της Ακροπόλεως (με είσοδο εκεί κοντά). Περπατάμε τον αρχαίο δρόμο, περνώντας την κρήνη Κλεψύδρα, με θέα το Θησείο, την υπόλοιπη Αθήνα, τους λόφους Πνύκας, Νυμφών, το ναό του Ηφαίστου (Θησείο), το Λυκαβηττό, του Φιλοπάππου (λόφο Μουσών), στη σκιά της Ακροπόλεως. 

      Φτάνουμε στη νότια κλιτύ της, στο αρχαίο θέατρο του Διονύσου. Λίγο πιο πέρα τα Προπύλαια και το ωδείο Ηρώδου Αττικού.

Πύλη προς την Ακρόπολη

     Την επόμενη μέρα η σειρά του Εβραϊκού μουσείου Ελλάδος. Η πρώτη μου επίσκεψη σε ένα μουσείο με πολλές πληροφορίες, πλούσια εκθέματα και ενδιαφέρουσα παρουσίαση της μακρόχρονης παρουσίας των Εβραίων στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο.

Εικόνες από την καθημερινή ζωή
(συγκλονιστικά τα εκθέματα σχετικά με το Ολοκαύτωμα)

        Με τα πόδια από τον Άγνωστο Στρατιώτη με την εντυπωσιακή αλλαγή φρουράς στο Βυζαντινό Μουσείο, το αρχοντικό της Δούκισσας της Πλακεντίας: εξαιρετική έκθεση σε υπέροχο περιβάλλοντα χώρο.  

Από το μπαλκόνι του πρώτου ορόφου...

        Δίπλα ακριβώς το Πολεμικό Μουσείο, με ιστορικό χαρακτήρα και εντυπωσιακά εκθέματα.  

Με φόντο τους πίνακες του Α. Αλεξανδράκη από το Έπος του '40

Γλυπτό και ποίημα αφιερωμένο στη μάχη της Κρήτης,
στο λαό της Κρήτης, στον περίβολο του Πολεμικού Μουσείου

     Κόσμος αρκετός με μικρά παιδιά σε όλα τα μουσεία, μια ελπιδοφόρα παρατήρηση. Τελικά, έχουμε ωραία μουσεία  ως προς τα εκθέματα και σε μερικά και ως προς τη σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση των εκθέσεών τους. Ακούστε και από τη Λιλιπούπολη το σχετικό τραγούδι   "Μες στο μουσείο"...

Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2013

 27-29 Σεπτεμβρίου 2013 

"Τα πρόσωπα του χρόνου"- "Όλα είναι χρόνος"

       Δείτε το πρόγραμμα των εκδηλώσεων εδώ. Η είσοδος στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία είναι δωρεάν. (θα επανέλθουμε με σχετική ανάρτηση)

Τριπολιτσά : σαν σήμερα

ο Κεφάλας υψώνει τη σημαία της επανάστασης
στην Τριπολιτσά

          Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 το διοικητικό κέντρο του Μοριά επί Οθωμανοκρατίας, η Τρίπολη, έπεσε στα χέρια των Ελλήνων επαναστατών με στρατηγό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ήταν η πρώτη σημαντική νίκη της Μεγάλης Επανάστασης...

Διαβάστε λεπτομέρειες για τα ιστορικά γεγονότα  εδώ και εδώ.

ο ανδριάντας του Θ. Κολοκοτρώνη
 στην κεντρική πλατεία της Τρίπολης
(εκεί φυλάσσονται και τα οστά του)

Αμάσεια 1921

           

          Στη Μαύρη Θάλασσα, στη γη του Πόντου η πόλη Μερζιφούντα, 37 χιλιόμετρα ΒΑ από την Αμάσεια (βρείτε τη στο χάρτη) ζει τις κεμαλικές διώξεις το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1921: η πολιτική, πνευματική και οικονομική ηγεσία των Ελλήνων της ευρύτερης περιοχής δικάζεται και καταδικάζεται σε θάνατο με συνοπτικές διαδικασίες. Λίγοι αντιδρούν, οι Μεγάλες Δυνάμεις αδιαφορούν για τη θηριωδία. Ανάμεσα στα θύματα και σύσσωμη η ποδοσφαιρική ομάδα του αμερικανικού κολεγίου Ανατόλια, επειδή οι στολές τους είχαν μπλε και άσπρες ρίγες και το ελληνικό γράμμα Π (δείτε τη μπάλα με τη λέξη Πόντος)...

      

         Ανήκαν στον ελληνικό σύλλογο Πόντος της  περιοχής με φιλολογικό, αθλητικό και μουσικό τμήμα.

το περιοδικό του συλλόγου

χάρτης του Εύξεινου Πόντου (με πόλεις και χωριά)

Σμύρνη του Σεπτεμβρίου

           Στο μικρό πόνημα αυτό (1923) του γάλλου δημοσιογράφου, φιλέλληνα αλλά και φίλου της αληθείας, René Puaux (1878-1936) λίγο καιρό μετά τη δραματική εξέλιξη του Μικρασιατικού, με μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων - Ευρωπαίων ως επί το πλείστον και προσφύγων- διασταυρώσεις και εκκαθάριση σημείων που θεωρήθηκαν υπερβολές, μπορεί να διαβάσει κανείς ανατριχιαστικές λεπτομέρειες και μερικές ελάχιστες πτυχές που ολοκληρώνουν την εικόνα της φρίκης, της κόλασης που έζησαν όσοι βίωσαν τα γεγονότα. Γιατί αυτά δεν ακούγονται; Είναι αστείο ότι με τη γνώση μπορεί να αναζωπυρωθεί το μίσος...

Σμύρνη 1919, Sporting Club:  Έλληνες, Αρμένιοι και Λεβαντίνοι παρακολουθούν 
την άφιξη του συμμαχικού στόλου (Imperial War Museum) (πηγή)

         Ένας λαμπρός πολιτισμός αιώνων, ζωές νοικοκυρεμένες και ρυθμισμένες, ένας πολιτισμός της καθημερινότητας με απίστευτο φάσμα πνευματικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών κλπ. εκφάνσεων εκριζώθηκε, οι φορείς του βασανίστηκαν, σφαγιάστηκαν, εξαθλιώθηκαν (όσοι έζησαν). Σε συνέχεια προηγούμενων αναρτήσεων θα παραθέσουμε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο και μερικές γραμμές που συμπυκνώσαμε από το πλούσιο υλικό του (με αντίστοιχες παραπομπές). Ήταν και τότε Σεπτέμβριος (μέσα περίπου με το νέο ημερολόγιο των Δυτικών), το 1922...
         Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αγωνιώδης έκκληση του αειμνήστου επισκόπου Σμύρνης προς τον αγγλικανό αρχιεπίσκοπο. Σε επιστολή του λίγες ημέρες πριν τη σφαγή ανέφερε χαρακτηριστικά ως κατακλείδα :  " Στο όνομα του Θεού σπεύστε να εμποδίσετε την επικείμενη καταστροφή". Οι σύμμαχοι δεν τόλμησαν, όμως, τελικά να κάνουν τίποτα, παρά το γεγονός ότι πολεμικά τους  πλοία είχαν κατακλύσει τον όρμο της Σμύρνης. Μια δυναμική απόβαση, κανονιοβολισμοί (για ανθρωπιστικούς λόγους, όπως διατείνονται σε πλείστες περιπτώσεις στη σύγχρονη ιστορία) θα μπορούσαν να είχαν σώσει του Σμυρνιούς, να είχαν εξασφαλίσει την τάξη. Πολλοί θεώρησαν την παρουσία των πλοίων ως άτυπη εγγύηση ότι η Σμύρνη θα αποτελούσε ουδέτερη ζώνη. Κάτι τέτοιο δε συνέβη και η ανθρωπιστική καταστροφή υπήρξε τεράστια - και εν πολλοίς άγνωστη (σσ. 42-46). 
Οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τους Τούρκους εναντίον των χριστιανών δεν είναι ένα απροσδόκητο φαινόμενο, αλλά το απότέλεσμα συνεπούς πολιτικής. Το μίσος πήρε όλες τις μορφές. Ο Έλληνας ιερές του Βουτζά πεταλώθηκε (χέρια και πόδια), άνθρωποι γυμνοί βρίσκονταν πεταμένοι στο δρόμο, κρεμασμένοι σε δέντρα ή σε τσιγκέλια χασάπικων (σ. 62)... Πάμπολλα κορίτσια αρπάζονταν, βιάζονταν (υπάρχει μαρτυρία και για σαράντα φορές!) και δολοφονούνταν μέσα σε εκκλησίες- οι Τούρκοι έλεγαν κοροϊδεύοντας: γιατί ο Θεός και οι εικόνες σας δεν έκαναν τίποτα , αφού αυτά γίνονταν μπροστά τους; Κοπέλες κρύβονταν σε τάφους (όπου τις  έβρισκαν οι Τούρκοι) και κάποιες, ως άλλες Σουλιώτισσες, έπεφταν στα πηγάδια για να μην ατιμαστούν. Οι Τούρκοι έκλεβαν ό,τι είχαν οι πρόσφυγες που προσπαθούσαν να φύγουν (λίρες, τιμαλφή), ενώ σε πολλά είχαν στήσει ενέδρα και πυροβολούσαν το απελπισμένο πλήθος. Τούρκοι στρατιώτες με μπιτόνια έβαλαν φωτιά βάσει οργανωμένου σχεδίου στην αρμενική και την ελληνική συνοικία σύμφωνα με πάμπολλες μαρτυρίες, ο κόσμος έτρεχε να σωθεί στην προκυμαία. Και εκεί όμως έβαλαν στο πλήθος (ανθρώπους και αποσκευές) φωτιά! Ήταν ένα θέαμα που θύμιζε την Κόλαση... (σσ. 66-69). 

Προκυμαία πριν την καταστροφή (Library Congress):  πηγή

  

Και κατά την καταστροφή (πηγή)

        Εκτοπίσεις : με διαταγή της 17ης Σεπτεμβρίου 1922 όλοι οι Έλληνες άντρες της Σμύρνης

Λευκάδα (2013)

          Για μια ακόμη φορά στο πολυαγαπημένο νησί. 
Δε χορταίνεις το πράσινο,

το ιδιαίτερο θαλασσί της βαθιάς και άγριας πολλές φορές θάλασσας,

Πόρτο Κατσίκι

Αμμούσω, αγαπημένη μικρή παραλία
(από μέσα φωτογραφημένη)

τα βράχια, το μελωδικό αέρα να σκορπά τη μυρωδιά του πεύκου, τη θέα, 
τις εικόνες, τις διαδρομές, τα χωριά που φωλιάζουν στις πλαγιές, 
τα πεδινά με τις καλλιέργειες, 

τη χαρούμενη και ζωηρή πόλη με τις ιδιαίτερες επτανησιακές εκκλησιές,

Ζωοδόχος Πηγή (λίγο έξω από την πόλη)

 τα ασκηταριά μέσα στα βράχια,

Ασκητήριο Αγίων Πατέρων (Α΄Οικουμενικής Συνόδου)

 την ηρεμία, τα χωριά, τα μνημεία,

μνημείο στην περιοχή Σφακιωτών για τα θύματα της εξέγερσης 
των Λευκαδιτών εναντίον των Άγγλων το 1819
(στο βάθος η πόλη της Λευκάδας)

... τους φίλους, τη φύση, το υγρό στοιχείο...

υποβρύχια φωτογράφιση με τη νέα μου μηχανή!

Περιήγηση στο μεσαιωνικό (φραγκικό) κάστρο της Αγίας Μαύρας,

 πριν διασχίσουμε τα πενήντα μέτρα της κινητής γέφυρας που ενώνουν το νησί με τη στεριά. Το μικρό αλλά πανέμορφο αρχαιολογικό μουσείο

 Οι μύλοι στη Γύρα

το Νυδρί με τον καταρράκτη του Δημοσάρη σε ένα ολόδροσο περιβάλλον

η Μαδουρή (νησάκι) του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη,

συμφωνία σε θαλασσί και πράσινο

η μονή Παναγίας Φανερωμένης

το άρτι επανδρωμένο μοναστήρι του αγίου Νικολάου 

(με ξεχωριστή ευλογία το προσκύνημα στο εντυπωσιακό καθολικό)

μονή Αγ. Νικολάου στην άκρη του νησιού

τον επιβλητικό κάβο Δουκάτο στο ακρωτήριο Λευκάτας 
 με τα απόκρημνα βράχια (απ΄όπου θρυλείται ότι έπεσε η Σαπφώ) 
μετά από μια εκπληκτική διαδρομή στη λευκαδίτικη ενδοχώρα

και το φάρο του Πολεμικού Ναυτικού.

από το μονοπάτι προς την παραλία του Μύλου

από το μονοπάτι προς την Αγία Κυριακή

γραφική άποψη Βλυχού, Νυδριού και συμπλέγματος νησιών

 Και την τελευταία ημέρα, ένα άκρως φθινοπωρινό 
σκηνικό αποχαιρετισμού. 

Στην επιστροφή μικρή στάση στην ιερά πόλη του Μεσολογγίου, 
στον Κήπο των Ηρώων (υπό βροχήν).

 

Και ένα δραματικό ποίημα του Α. Βαλαωρίτη 

για τη Λευκάδα και την Παναγία Φανερωμένη: 

*

Η Φανερωμένη

(απόσπασμα) 

Αριστοτέλη Βαλαωρίτη

 

* 

«Κυρὰ Φανερωμένη μου, παρηγοριὰ τοῦ κόσμου,
βοήθαμε τὴν πανόρφανη! Τ' ἅγιο σου χέρι δός μου
γιὰ ν' ἀνεβῶ στὸ βράχο σου! Δὲν ἦλθες μὲς στὸ βράδυ
ὡσὰν αχτίδ' ἀνέλπιστη στὸ μαῦρό μου τὸν ἅδη,
κ' ἐσφόγγισες τὸ δάκρυ μου καὶ μοὖπες σύ, Κυρά μου,
νὰ πάρω τὸ παιδάκι μου στὴν ἔρημη ἀγκαλιά μου
καὶ νὰ τὸ φέρω νὰ τὸ δῇς;... Παρθένε, βόηθησέ με...

Τὰ γόνατά μου ἐδείλιασαν... κατέβα, πρόφθασέ με...
Μὤφαγ' ἡ θάλασσα ἡ σκληρὴ τὸ Λάμπρο μου στὰ ξένα...
Ἡ δυστυχιὰ μ' ἐμάρανε!... Μὴν ἀρνηθῇς κ' ἐμένα...
Δυνάμωσέ με, τὴ φτωχή... […]

Υποκρισία (ποιητικώς)

Μπέρτολντ Μπρεχτ (1898-1956)

Από Μπρεχτ είχα διαβάσει λίγα, πόσο καίρια μιλάει -δυστυχώς διαχρονικός. 
Χωρίς άλλα σχόλια...

(α)  Ποιήματα του Σβέντμποργκ, 1939

Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου
 
Αυτοί που βρίσκονται ψηλά
Θεωρούνε ταπεινό
Να μιλάς για το φαΐ
Ο λόγος; Έχουνε κι όλας φάει
Οι ταπεινοί αφήνουνε τον κόσμο
Χωρίς να’χουνε δοκιμάσει κρέας της προκοπής
Πώς ν’αναρωτηθούν πού’θε έρχονται
Και πού πηγαίνουν
Είναι τα όμορφα δειλινά τόσο αποκαμωμένοι
Το βουνό και την πλατειά τη θάλασσα
Δεν τά’χουν ακόμα δει
Όταν σημαίνει η ώρα τους
Αν δεν νοιαστούν οι ταπεινοί
Γι’αυτό που είναι ταπεινό
Ποτέ δεν θα υψωθούν
Το ημερολόγιο
Δεν δείχνει ακόμα την ημέρα
Όλοι οι μήνες, όλες οι ημέρες
Είναι ανοιχτές
Κάποια απ’ αυτές θα σφραγιστεί
Μ’ έναν σταυρό
Οι εργάτες φωνάζουν για ψωμί
Οι έμποροι φωνάζουν γι’αγορές
Οι άνεργοι πεινούσαν
Τώρα πεινάνε κι όσοι εργάζονται
Αυτοί που αρπάνε το φαΐ απ’ το τραπέζι
Κηρύχνουν τη λιτότητα
Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσίματα
Ζητάνε θυσίες
Οι χορτάτοι μιλάνε στους πεινασμένους
Για τις μεγάλες εποχές που θα’ρθουν
Αυτοί που τη χώρα σέρνουνε στην άβυσσο
Λες πως η τέχνη να κυβερνάς το λαό
Είναι πολύ δύσκολη για τους ανθρώπους του λαού
Αυτοί που βρίσκονται ψηλά λένε
Πόλεμος και ειρήνη
Είναι δυο πράγματα ολότελα διαφορετικά
Όμως η ειρήνη τους και ο πόλεμός τους
Μοιάζουν όπως ο άνεμος κι η θύελλα
Ο πόλεμος γεννιέται απ’ την ειρήνη τους
καθώς ο γιος από την μάνα
έχει τα δικά της απαίσια χαρακτηριστικά
ο πόλεμός τους σκοτώνει
ό,τι άφησε όρθιο η ειρήνη τους
Όταν αυτοί που είναι ψηλά
Μιλάνε για ειρήνη
Ο απλός λαός ξέρει
Πως έρχεται ο πόλεμος
Όταν αυτοί που είναι ψηλά
Καταριούνται τον πόλεμο
Διαταγές για επιστράτευση
Έχουν υπογραφεί
Στον τοίχο με κιμωλία γραμμένο
Θέλουνε πόλεμο
Αυτός που το΄χε γράψει
Έπεσε κι όλας
Αυτοί που βρίσκονται ψηλά λένε
Να ο δρόμος για τη δόξα
Αυτοί που είναι χαμηλά λένε
Να ο δρόμος για το μνήμα
Τούτος ο πόλεμος που έρχεται
Δεν είναι ο πρώτος
Πριν απ’ αυτόν γίνανε κι άλλοι πόλεμοι
Όταν ετέλειωσε ο τελευταίος
Υπήρχαν νικητές και νικημένοι
Στους νικημένους ο φτωχός λαός
Πέθαινε απ’ την πείνα
Στους νικητές ο φτωχός λαός
Πέθαινε το ίδιο
Σαν θα’ρθει η ώρα της πορείας
Πολλοί δεν ξέρουν
Πως επικεφαλής βαδίζει ο εχθρός τους
Η φωνή που διαταγές τους δίνει
Είναι του εχθρού τους η φωνή
Εκείνος που για τον εχθρό μιλάει
Είναι ο ίδιος τους ο εχθρός
Νύχτα
Τ’ανδρόγυνα ξαπλώνουν στο κρεβάτι τους
Οι νέες γυναίκες θα γεννήσουν ορφανά
Στρατηγέ το τανκς σου
Είναι δυνατό μηχάνημα
Θερίζει δάση ολόκληρα
Κι εκατοντάδες άνδρες αφανίζει
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα
-χρειάζεται οδηγό
Στρατηγέ το βομβαρδιστικό
Είναι πολυδύναμο
Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο
Κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα
-χρειάζεται πιλότο
Στρατηγέ ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ
Ξέρει να πετάει
Ξέρει και να σκοτώνει
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα
-ξέρει να σκέφτεται


(β) Πολλοί λατρεύουνε την τάξη, 1933

Πολλοί λατρεύουνε την τάξη. Για να φάνε βάζουν
τραπεζομάντηλο απάνω στο τραπέζι, αν έχουν, ή σκουπίζουν
με το χέρι τους τα ψίχουλα, όταν
το χέρι τους δεν είναι κουρασμένο. Αλλά το τραπέζι τους
στήνεται,
και το σπίτι τους επίσης, σ’ έναν κόσμο που ολοένα βουλιάζει μες
στο βούρκο.
Α, τα συρτάρια τους θα ‘ναι πεντακάθαρα. Όμως στην άκρια
της πόλης
βρίσκεται το εργοστάσιο που κόκαλα αλέθει, η ματωμένη
γεννήτρα της υπεραξίας! Α, τι ωφελεί,
χωμένος μέχρι το λαιμό στη λάσπη, να κρατάς
τα νύχια των χεριών σου καθαρά;

(Μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης)

Καβάφης - Ιλιάδα

 Τρῶες 

 (1900, 1905)

Εἶν᾿ ἡ προσπάθειές μας, τῶν συφοριασμένων·
εἶν᾿ ἡ προσπάθειές μας σὰν τῶν Τρώων.
Κομμάτι κατορθώνουμε· κομμάτι
παίρνουμ᾿ ἐπάνω μας· κι ἀρχίζουμε
νἄχουμε θάρρος καὶ καλὲς ἐλπίδες.
Μὰ πάντα κάτι βγαίνει καὶ μᾶς σταματᾶ.
Ὁ Ἀχιλλεὺς στὴν τάφρον ἐμπροστά μας
βγαίνει καὶ μὲ φωνὲς μεγάλες μᾶς τρομάζει.–

Εἶν᾿ ἡ προσπάθειές μας σὰν τῶν Τρώων.
Θαρροῦμε πὼς μὲ ἀπόφασι καὶ τόλμη
θ᾿ ἀλλάξουμε τῆς τύχης τὴν καταφορά,
κ᾿ ἔξω στεκόμεθα ν᾿ ἀγωνισθοῦμε.
Ἀλλ᾿ ὅταν ἡ μεγάλη κρίσις ἔλθει, ἡ τόλμη κ᾿ ἡ ἀπόφασίς μας χάνονται·
ταράττεται ἡ ψυχή μας, παραλύει·
κι ὁλόγυρα ἀπ᾿ τὰ τείχη τρέχουμε
ζητῶντας νὰ γλυτώσουμε μὲ τὴν φυγή.
Ὅμως ἡ πτῶσις μας εἶναι βεβαία. Ἐπάνω,
στὰ τείχη, ἄρχισεν ἤδη ὁ θρῆνος.
Τῶν ἡμερῶν μας ἀναμνήσεις κλαῖν κ᾿ αἰσθήματα.
Πικρὰ γιὰ μᾶς ὁ Πρίαμος κ᾿ ἡ Ἑκάβη κλαῖνε. 

*

Η Κηδεία του Σαρπηδόνος 

(1892-98, 1908, απόσπασμα)

Bαρυάν οδύνην έχει ο Zευς. Tον Σαρπηδόνα
εσκότωσεν ο Πάτροκλος· και τώρα ορμούν
ο Mενοιτιάδης κ' οι Aχαιοί το σώμα
ν' αρπάξουνε και να το εξευτελίσουν.

κρατήρας Ευφρονίου (ζωγράφος) :
ο Ερμής και ο νεκρός Σαρπηδών, δεξιά ο Θάνατος, αριστερά ο Ύπνος

Aλλά ο Zευς διόλου δεν στέργει αυτά.
Tο αγαπημένο του παιδί ― που το άφισε
και χάθηκεν· ο Nόμος ήταν έτσι ―
τουλάχιστον θα το τιμήσει πεθαμένο.
Kαι στέλνει, ιδού, τον Φοίβο κάτω στην πεδιάδα
ερμηνευμένο πώς το σώμα να νοιασθεί.

Tου ήρωος τον νεκρό μ' ευλάβεια και με λύπη
σηκώνει ο Φοίβος και τον πάει στον ποταμό.
Tον πλένει από τες σκόνες κι απ' τ' αίματα·
κλείει την πληγή του, μη αφίνοντας
κανένα ίχνος να φανεί· της αμβροσίας
τ' αρώματα χύνει επάνω του· και με λαμπρά
Oλύμπια φορέματα τον ντύνει.
Tο δέρμα του ασπρίζει· και με μαργαριταρένιο
χτένι κτενίζει τα κατάμαυρα μαλλιά.
Tα ωραία μέλη σχηματίζει και πλαγιάζει.

Tώρα σαν νέος μοιάζει βασιλεύς αρματηλάτης ―
στα εικοσιπέντε χρόνια του, στα εικοσιέξι ―
αναπαυόμενος μετά που εκέρδισε,
μ' άρμα ολόχρυσο και ταχυτάτους ίππους,
σε ξακουστόν αγώνα το βραβείον.

Έτσι σαν που τελείωσεν ο Φοίβος
την εντολή του, κάλεσε τους δυο αδελφούς
τον Ύπνο και τον Θάνατο, προστάζοντάς τους
να παν το σώμα στην Λυκία, τον πλούσιο τόπο.

John William Waterhouse (1849-1917) :
 Ύπνος και ο ετεροθαλής αδερφός του, Θάνατος

Kαι κατά εκεί τον πλούσιο τόπο, την Λυκία
τούτοι οδοιπόρησαν οι δυο αδελφοί
Ύπνος και Θάνατος, κι όταν πια έφθασαν
στην πόρτα του βασιλικού σπιτιού
παρέδοσαν το δοξασμένο σώμα,
και γύρισαν στες άλλες τους φροντίδες και δουλειές.

Kι ως τόλαβαν αυτού, στο σπίτι, αρχίνησε
με συνοδείες, και τιμές, και θρήνους,
και μ' άφθονες σπονδές από ιερούς κρατήρας,
και μ' όλα τα πρεπά η θλιβερή ταφή·
κ' έπειτα έμπειροι της πολιτείας εργάται,
και φημισμένοι δουλευταί της πέτρας
ήλθανε κ' έκαμαν το μνήμα και την στήλη.

[Το ποίημα έτυχε μακροχρόνιας επεξεργασίας. Το αρχικό αποκηρυγμένο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. Ολόκληρο το δημοσιευμένο εδώ για τις απαραίτητες συγκρίσεις.]

*

Τα Άλογα του Aχιλλέως

(1896-97)

Π. Βαλσαμάκη - άλογα (κεραμικό πλακάκι)

                Τον Πάτροκλο σαν είδαν σκοτωμένο,
        που ήταν τόσο ανδρείος, και δυνατός, και νέος,
        άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Aχιλλέως·
        η φύσις των η αθάνατη αγανακτούσε
        για του θανάτου αυτό το έργον που θωρούσε.
Τίναζαν τα κεφάλια των και τες μακρυές χαίτες κουνούσαν,
        την γη χτυπούσαν με τα πόδια, και θρηνούσαν
τον Πάτροκλο που ενοιώθανε άψυχο — αφανισμένο —
μια σάρκα τώρα ποταπή — το πνεύμα του χαμένο —
                ανυπεράσπιστο — χωρίς πνοή —
εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ’ την ζωή.

                Τα δάκρυα είδε ο Ζευς των αθανάτων
        αλόγων και λυπήθη. «Στου Πηλέως τον γάμο»
        είπε «δεν έπρεπ’ έτσι άσκεπτα να κάμω·
        καλλίτερα να μην σας δίναμε, άλογά μου
        δυστυχισμένα! Τι γυρεύατ’ εκεί χάμου
στην άθλια ανθρωπότητα πούναι το παίγνιον της μοίρας.
        Σεις που ουδέ ο θάνατος φυλάγει, ουδέ το γήρας
      πρόσκαιρες συμφορές σας τυραννούν. Στα βάσανά των
      σας έμπλεξαν οι άνθρωποι.»— Όμως τα δάκρυά των
                για του θανάτου την παντοτινή
      την συμφοράν εχύνανε τα δυο τα ζώα τα ευγενή.

*

Πριάμου Nυκτοπορία

(κρυμμένο 1893)

Άλγος εν τη Ιλίω κ’ οιμωγή.
                                Η γη
της Τροίας εν απελπισμώ πικρώ και δέει
τον μέγαν Έκτορα τον Πριαμίδην κλαίει.

Ο θρήνος βοερός, βαρύς ηχεί.
                                Ψυχή
δεν μένει εν τη Τροία μη πενθούσα,
του Έκτορος την μνήμην αμελούσα.

Aλλ’ είναι μάταιος, ανωφελής
                                πολύς
θρήνος εν πόλει ταλαιπωρημένη·
η δυσμενής κωφεύει ειμαρμένη.

Τ’ ανωφελή ο Πρίαμος μισών,
                                χρυσόν
εξάγει εκ του θησαυρού· προσθέτει
λέβητας, τάπητας, και χλαίνας· κ’ έτι

χιτώνας, τρίποδας, πέπλων σωρόν
                                λαμπρόν,
και ό,τι άλλο πρόσφορον εικάζει,
κ’ επί του άρματός του τα στοιβάζει.

Θέλει με λύτρα, από τον τρομερόν
                                        εχθρόν,
του τέκνου του το σώμα ν’ ανακτήση,
και με σεπτήν κηδείαν να τιμήση.

Φεύγει εν τη νυκτί τη σιγηλή.
                                Λαλεί
ολίγα. Μόνην σκέψιν τώρα έχει
ταχύ, ταχύ το άρμα του να τρέχη.

Εκτείνεται ο δρόμος ζοφερός.
                                Οικτρώς
ο άνεμος οδύρεται κ’ οιμώζει.
Κόραξ απαίσιος μακρόθεν κρώζει.

Εδώ, κυνός ακούετ’ υλακή·
                                εκεί,
ως ψίθυρος λαγώς περνά ταχύπους.
Ο βασιλεύς κεντά, κεντά τους ίππους.

Της πεδιάδος εξυπνούν σκιαί
                                λαιαί,
και απορούν προς τι εν τόση βία
πετά ο Δαρδανίδης προς τα πλοία

Aργείων φονικών, και Aχαιών
                                σκαιών.
Aλλά ο βασιλεύς αυτά δεν τα προσέχει·
φθάνει το άρμα του ταχύ, ταχύ να τρέχη. 

προετοιμασία Πριάμου και άρματος για αναχώρηση (έργο 510 π.Χ.)

  *

             Και ένα για τον πολυμήχανο της Ιλιάδας, αλλά και της Οδύσσειας  (εκτός από τη γνωστή Ιθάκη):

Δευτέρα Oδύσσεια

(κρυμμένο, 1894)

                        Dante, Ιnferno, Canto ΧΧVΙ
                        Τennyson, «Ulysses»

Οδύσσεια δευτέρα και μεγάλη,
της πρώτης μείζων ίσως. Aλλά φευ
άνευ Ομήρου, άνευ εξαμέτρων.

Ήτο μικρόν το πατρικόν του δώμα,
ήτο μικρόν το πατρικόν του άστυ,
και όλη του η Ιθάκη ήτο μικρά.

Του Τηλεμάχου η στοργή, η πίστις
της Πηνελόπης, του πατρός το γήρας,
οι παλαιοί του φίλοι, του λαού
του αφοσιωμένου η αγάπη,
η ευτυχής ανάπαυσις του οίκου
εισήλθον ως ακτίνες της χαράς
εις την καρδίαν του θαλασσοπόρου.

Και ως ακτίνες έδυσαν.

                        Η δίψα
εξύπνησεν εντός του της θαλάσσης.
Εμίσει τον αέρα της ξηράς.
Τον ύπνον του ετάραττον την νύκτα
της Εσπερίας τα φαντάσματα.
Η νοσταλγία τον κατέλαβε
των ταξιδίων, και των πρωινών
αφίξεων εις τους λιμένας όπου,
με τί χαράν, πρώτην φοράν εμβαίνεις.

Του Τηλεμάχου την στοργήν, την πίστιν
της Πηνελόπης, του πατρός το γήρας,
τους παλαιούς του φίλους, του λαού
του αφοσιωμένου την αγάπην,
και την ειρήνην και ανάπαυσιν
του οίκου εβαρύνθη.
                        Κ’ έφυγεν.

Ότε δε της Ιθάκης αι ακταί
ελιποθύμουν βαθμηδόν εμπρός του
κι έπλεε προς δυσμάς πλησίστιος,
προς  Ίβηρας, προς Ηρακλείους στήλας,—
μακράν παντός Aχαϊκού πελάγους,—
ησθάνθη ότι έζη πάλιν, ότι
απέβαλλε τα επαχθή δεσμά
γνωστών πραγμάτων και οικιακών.
Και η τυχοδιώκτις του καρδιά
ηυφραίνετο ψυχρώς, κενή αγάπης. 

Καβάφης : Σπάρτη

Ἐν Σπάρτῃ
1928

Δὲν ἤξερεν ὁ βασιλεὺς Κλεομένης, δὲν τολμοῦσε –
δὲν ἤξερε ἕναν τέτοιον λόγο πῶς νὰ πεῖ
πρὸς τὴν μητέρα του: ὅτι ἀπαιτοῦσε ὁ Πτολεμαῖος
γιὰ ἐγγύησιν τῆς συμφωνίας των ν᾿ ἀποσταλεῖ κι αὐτὴ
εἰς Αἴγυπτον καὶ νὰ φυλάττεται·
λίαν ταπεινωτικόν, ἀνοίκειον πρᾶγμα.
Κι ὅλο ἤρχονταν γιὰ νὰ μιλήσει· κι ὅλο δίσταζε.
Κι ὅλο ἄρχιζε νὰ λέγει· κι ὅλο σταματοῦσε.

Μὰ ἡ ὑπέροχη γυναῖκα τὸν κατάλαβε
(εἶχεν ἀκούσει κιόλα κάτι διαδόσεις σχετικές),
καὶ τὸν ἐνθάρρυνε νὰ ἐξηγηθεῖ.
Καὶ γέλασε· κ᾿ εἶπε βεβαίως πηαίνει.
Καὶ μάλιστα χαίρονταν ποὺ μποροῦσε νά ᾿ναι
στὸ γῆρας της ὠφέλιμη στὴν Σπάρτη ἀκόμη.

Ὅσο γιὰ τὴν ταπείνωσι – μὰ ἀδιαφοροῦσε.
Τὸ φρόνημα τῆς Σπάρτης ἀσφαλῶς δὲν ἦταν ἱκανὸς
νὰ νοιώσει ἕνας Λαγίδης χθεσινός·
ὅθεν κ᾿ ἡ ἀπαίτησίς του δὲν μποροῦσε
πραγματικῶς νὰ ταπεινώσει Δέσποιναν
Ἐπιφανῆ ὡς αὐτήν· Σπαρτιάτου βασιλέως μητέρα.

*

Στα 200 π.X.

1916,1931

«Aλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων—»

Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε
πως θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφήν αυτή. «Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
A βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».

Είναι κι αυτή μια στάσις. Νοιώθεται.

Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κ’ εσαρώθη.

Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.

Εμείς· οι Aλεξανδρείς, οι Aντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Aιγύπτου και Συρίας,
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ώς μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ώς τους Ινδούς.

Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!

*

Ο Δημάρατος 

(1904,1911,1921)

Το θέμα, ο Χαρακτήρ του Δημαράτου,
που τον επρότεινε ο Πορφύριος, εν συνομιλία,
έτσι το εξέφρασεν ο νέος σοφιστής
(σκοπεύοντας, μετά, ρητορικώς να το αναπτύξει).

«Πρώτα του βασιλέως Δαρείου, κ’ έπειτα
του βασιλέως Ξέρξη ο αυλικός·
και τώρα με τον Ξέρξη και το στράτευμά του,
νά επί τέλους θα δικαιωθεί ο Δημάρατος.

»Μεγάλη αδικία τον έγινε.
Ή τ α ν του Aρίστωνος ο υιός. Aναίσχυντα
εδωροδόκησαν οι εχθροί του το μαντείον.
Και δεν τους έφθασε που τον εστέρησαν την βασιλεία,
αλλ’ όταν πια υπέκυψε, και το απεφάσισε
να ζήσει μ’ εγκαρτέρησιν ως ιδιώτης,
έπρεπ’ εμπρός και στον λαό να τον προσβάλουν,
έπρεπε δημοσία να τον ταπεινώσουν στην γιορτή.

»Όθεν τον Ξέρξη με πολύν ζήλον υπηρετεί.
Με τον μεγάλο Περσικό στρατό,
κι αυτός στην Σπάρτη θα ξαναγυρίσει·
και βασιλεύς σαν πριν, πώς θα τον διώξει
αμέσως, πώς θα τον εξευτελίσει
εκείνον τον ραδιούργον Λεωτυχίδη.

»Κ’ η μέρες του περνούν γεμάτες μέριμνα·
να δίδει συμβουλές στους Πέρσας, να τους εξηγεί
το πώς να κάμουν για να κατακτήσουν την Ελλάδα.

»Πολλές φροντίδες, πολλή σκέψις και για τούτο
είν’ έτσι ανιαρές του Δημαράτου η μέρες·
πολλές φροντίδες, πολλή σκέψις και για τούτο
καμιά στιγμή χαράς δεν έχει ο Δημάρατος·
γιατί χαρά δεν είν’ αυτό που αισθάνεται
(δεν είναι· δεν το παραδέχεται·
πώς να το πει χαρά; εκορυφώθ’ η δυστυχία του)
όταν τα πράγματα τον δείχνουν φανερά
που οι Έλληνες θα βγούνε νικηταί.» 

[ο Δημάρατος, βέβαια, ειδοποίησε του Έλληνες ότι οι Πέρσες θα εκστρατεύσουν εναντίον τους. Διέγνωσε την αδυναμία του περσικού στρατού στη μάχη των Θερμοπυλών και γνώριζε τη δέσμευση των Ελλήνων στο νόμο και την ελευθερία. Στρατηγικός νους, πρότεινε την κατάληψη των Κυθήρων-ευτυχώς, δεν εισακούστηκε από τους Πέρσες. Και οι απόγονοί του έζησαν στην περσική αυλή.]

*

Γνωρίσματα

(κρυμμένο 1895)

        Άλλων μεν γαρ άλλαι χώραι καρπών τε και τόκων
        εύφοροι· ίππος δεικνύει τον Θετταλόν...· καρπός δε
        τήςδε της πόλεως λόγος και άνθρωπος.
                                                        ΙΜΕPΙΟΣ

        Το γνώρισμά της έχει κάθε χώρα.
Ίδιον είναι Θεσσαλού ίπποι και ιππασία·
        αναδεικνύει του πολέμου ώρα
        τον Σπαρτιάτην· έχει η Μηδία

        την τράπεζαν μετά των εδεσμάτων·
κόμη δεικνύει τους Κελτούς, τους Aσσυρίους πώγων.
        Aι δε Aθήναι ως γνωρίσματά των
        τον Άνθρωπον έχουσι και τον Λόγον.